Docenten Nederlands 15-18 | niveau 1 | Match

Introductie

Buddy Tegenbosch (Eindhoven, 1975) ging na zijn eindexamen naar de sportacademie voor een opleiding tot gymleraar. Maar hij droomde er altijd van om piloot te worden. Eerst werd hij afgewezen bij verschillende luchtvaartscholen, maar uiteindelijk lukte het toch om toegelaten te worden. Na die luchtvaartopleiding werd hij piloot bij Lufthansa. Het reizen vond hij fijn, maar het werk als vliegenier nogal eentonig. Hij wilde, zegt hij op z’n website, “iets creatiefs doen”, maar hij wist niet wat, want Tegenbosch vond zichzelf nergens goed genoeg in. Inmiddels was hij wel steeds meer gaan lezen, terwijl hij op de middelbare school bijna nooit een boek las. Op zeker moment wilde hij proberen om te gaan schrijven en “dat bleek ontzettend leuk.”
Buddy Tegenbosch schrijft spannende en goed leesbare boeken die zeer geschikt zijn voor jonge lezers én niet-lezers. Op deze site staan in het gedeelte voor 12-15 jaar twee titels van hem, beide op niveau 2. Zijn werk valt in de categorie ‘Young Adult’. De hoofdpersonen zijn jonge mensen die in hun doen en laten goed herkenbaar zijn voor pubers en adolescenten. Het taalgebruik is eigentijds en niet moeilijk, de personages zijn niet te gecompliceerd, de verhaallijnen zijn helder. De romans van Tegenbosch roepen vragen en dilemma’s op die jeugdige lezers aanspreken. In Match (2019), dat aanvankelijk draait om de topsportcarrière van voetballer Jim, speelt het maken van de juiste keuze een belangrijke rol, in dit geval tussen de eigen carrière en de zorg voor een zieke zus.

Inhoud

De zeventienjarige Jim en zijn Antilliaanse boezemvriend Jabbar zijn gescout door PSV. Beiden zijn gedreven en succesvolle voetballers. Als ze te horen krijgen dat ze op trainingskamp mogen met Jong PSV, ligt een droomcarrière in het profvoetbal in het verschiet. In het gezin waarin Jim opgroeit, wijkt alles voor zijn voetballoopbaan, bij Jabbar thuis gaat het er wat minder fanatiek aan toe. Ondertussen ontwikkelt Jim ook liefdesgevoelens voor Lola, een nieuweling op school. Tussen de vrienden ontstaat wat frictie doordat Lola en Jabbar ook belangstelling voor elkaar tonen.
Een vierde belangrijk personage in het boek in Izzy, een jongere zus van Jim. Zij is genezen van kanker, maar op zekere dag blijkt ze toch weer ziek te zijn. Er is in het boek ruim aandacht voor de manier waarop het gezin reageert op Izzy’s situatie. Na uitvoerige gesprekken met artsen is het duidelijk dat Izzy alleen kans van overleven heeft als ze op korte termijn een nieuwe nier krijgt. De enige die in aanmerking komt als donor, is Jim. Maar een operatie waarbij hij een nier afstaat, zal zijn voetbaldroom – in ieder geval voorlopig – aan diggelen trappen.

Moeilijkheid

Match is zonder meer een gemakkelijk boek. De verhaallijnen van de voetbalcarrières, de jeugdliefde én de ziekte van Jims zus, zijn duidelijk. Het taalgebruik is eigentijds, de hoofdstukjes zijn kort. Dat maakt Match tot een heel toegankelijk boek. Het enige obstakel is misschien dat het verhaal afwisselend vanuit de vier belangrijkste personages verteld wordt: Jim, Jabbar, Izzy en Lola. Dat gebeurt niet steeds vanuit ik-perspectief. Maar door titels is steeds goed aangegeven om wie het in dat hoofdstukje gaat.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	Match vraagt niet veel van de gemiddelde lezer op N1. De wereld van de topsport (of eigenlijk: hoe je daar terechtkomt) speelt wel een rol, maar ook voor wie niet in sport is geïnteresseerd, is Match de moeite waard. Voor wie persoonlijk met levensbedreigende ziekte te maken heeft of heeft gehad, kan het boek wel confronterend zijn.
	Interesses	Misschien zal Match in eerste instantie jongens meer aanspreken dan meisjes. Gaandeweg is er meer aandacht voor Lola en voor Izzy en hun leefwereld, zodat ook meisjes aan hun trekken komen. Voetbalhaters zullen wel moeite met het boek hebben.
	Algemene kennis	Niet noodzakelijk.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Niet noodzakelijk. Enige hulp bij de interpretatie van bijvoorbeeld de dubbelzinnige titel kan N1-lezers helpen het verhaal beter te begrijpen.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Eigentijds, niet moeilijk. Jabbar gebruikt regelmatig Engelse termen en one-liners, dat karakteriseert hem. Voor N1-lezers is dit geen probleem. Medisch jargon uit de spreekkamer wordt verduidelijkt, bijvoorbeeld doordat de personages daarom vragen. (“En nu in gewoon Nederlands graag.”)
	Zinsconstructies	Vrij korte zinnen, vooral in de snelle dialogen. In de gedachtestromen wat langere zinnen, maar niet echt ingewikkeld.
	Stijl	Vlot. In veel passages is er een snelle opeenvolging van zeer korte zinnetjes, de lezer vliegt dan door zo’n fragment heen. Het taalgebruik van Jabbar is opvallend (zie Vocabulaire).
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	Herkenbaar, voor N2⁺-lezers misschien te cliché. Jim leer je het beste van de vier personages kennen doordat zijn dilemma de kern van het boek vormt en je deelgenoot wordt van zijn overwegingen, vooral ook door het ik-perspectief.
	Aantal karakters	Er zijn vier hoofdpersonages. Die worden niet alle vier even goed uitgediept, maar dat maakt voor de N1-lezer niet veel uit.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	De verschillende vriendschapsverhoudingen ontwikkelen zich in het boek. Tussen Jim en Jabbar ontstaat een tijdelijke verwijdering. Ook de relatie met Lola is wisselend. De band tussen Izzy en Jim wordt steeds sterker en inniger. Dit wordt uitdrukkelijk beschreven. Uiteraard spelen de stukken die over de niertransplantatie gaan, daarin mee.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	De spanning drijft het verhaal voort. Aanvankelijk gaat dat om de vraag hoe de voetbalcarrières van de jongens zich zal ontwikkelen. Allengs verschuift dat naar de gezondheidsproblemen van Izzy. Uiteindelijk is de belangrijkste vraag welke keus Jim maakt en welke gevolgen die heeft voor zijn perspectief als profvoetballer.
	Chronologie	Geen echte tijdsprongen. Het verhaal ontvouwt zich chronologisch, al zijn er hier en daar stukjes die je als herinnering kunt lezen aan wat er eerder gebeurd is. De roman is ingedeeld in onderdelen van sportwedstrijden: ‘Eerste helft’, ‘Tweede helft’, ‘Blessuretijd’. De eerste anderhalve bladzijde schijnt in eerste instantie een voorbeschouwing, maar eigenlijk is het een nabeschouwing. Dat kan wat verwarrend zijn.
	Verhaallijn(en)	Duidelijk. Er zijn drie lijnen: de sportcarrières, de relatie met Lola en de kankerbehandeling van Izzy.
	Perspectief	Het perspectief wisselt. Beurtelings beleef je het verhaal min of meer door de ogen van Jim, Jabbar, Lola en Izzy. Dat is aangegeven door (hoofdstuk)titels. De opeenvolging in perspectieven is niet rechtlijnig. Naar verhouding wordt het meeste door Jim verteld. Bovendien vertelt Jim in de ik-persoon, de anderen in de hij- of zij-persoon. Dat is niet verwarrend, je beleeft het meeste door de ogen van Jim.
	Betekenis	In Match gaat het om de lastige keuzes waar je in het leven voor komt te staan. Maar al snel wordt duidelijk dat de keuze die Jim moet maken, voor hem eigenlijk niet zo moeilijk is. Dat komt doordat hij niet zozeer alles rationeel tegen elkaar afweegt, maar zijn gevoel laat spreken. Dat gevoel, in dit geval zijn liefde voor zijn zus, bepaalt wat hij zal doen. Jonge lezers zullen deze betekenis wel uit het verhaal halen, omdat die duidelijk en herhaaldelijk naar voren komt.
Relevante bronnen voor docenten		buddytegenbosch.nl Wikipediapagina over de auteur
Externe leestips		Nico Scheepmaker, Daar ga je Deibel Edward van de Vendel, Het kankerkampioenschap voor junioren Esther Walraven, Daan & Nadia
Auteur docentinfo		Jan Erik Grezel