Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 2 | De garnalenpelster

Introductie

Nilgün Yerli werd in 1969 geboren in Turkije. Ze emigreerde op tienjarige leeftijd met haar ouders naar Nederland, waar haar vader les ging geven aan migrantenkinderen uit Turkije. Nilgün Yerli is schrijfster en cabaretière. Ze schreef columns in diverse kranten, die in o.a. Turkse troel (2000) gebundeld werden. Vanaf 1992 trad ze met een vriendin op als het duo Turkish Delight. In 1999 debuteerde ze met een solovoorstelling onder de titel 'Wat zeg ik?' Ze had veel succes met haar autobiografische roman De garnalenpelster (2001). Nilgün Yerli woonde van 2006 tot 2009 in Turkije, maar keerde daarna terug naar Nederland. 'Ik heb Turkije gekregen bij mijn geboorte, maar ik heb voor Nederland gekozen,' zegt ze zelf.

Inhoud

In een Turks vissersplaatsje schrijft Nilgün over haar leven. Ze kijkt terug naar haar leven in Turkije en het vertrek naar Nederland toen ze tien jaar was. In Nederland was alles anders en vaak verwarrend. Haar moeder is haar steunpilaar, bij haar voelt ze zich veilig. Haar wijze lessen steunen Nilgün, ook na de dood van haar moeder.
Wanneer Nilgün ouder wordt, gaat ze anders kijken naar het huwelijk van haar ouders. Haar vader verdient veel geld, maar geeft dat uit aan dure kleren voor zichzelf en aan zijn minnaressen. Hij slaat zijn vrouw. Toch blijft zijn vrouw bij hem. Had haar moeder niet weg moeten gaan? vraagt Nilgün zich af.
Haar moeder pelt garnalen om bij te verdienen. Het geld gaat naar haar oudste zoon die, waarschijnlijk door een valse beschuldiging, in een Turkse gevangenis zit.
Na de dood van haar moeder door een auto-ongeluk waarbij haar man zwaar gewond raakt, staat Nilgün er alleen voor. Haar vader hertrouwt en gaat terug naar Turkije. Nilgün zoekt liefde bij foute mannen, gaat in therapie en leert dat ze zich moet losmaken van haar moeder. Ze maakt haar opleiding af, bouwt een mooie carrière op en heeft veel steun aan haar vrienden.
Het boek sluit af met een foto en recepten van Nilgüns moeder.

Moeilijkheid

De garnalenpelster is niet te moeilijk voor de N2-lezer. Het verhaal wordt verteld in 93 korte hoofdstukjes, de zinnen zijn kort en het taalgebruik is eenvoudig. Voor de N1-lezer en de beginnende N2-lezer is het wel lastig dat Yerli haar verhaal niet chronologisch vertelt. Deze lezers moeten goed letten op de aanwijzingen over de tijd waarin de hoofdstukjes zich afspelen. Ook moeten deze lezers even weten dat Yerli in de cursieve stukjes fictieve dialogen met haar moeder voert. Voor leerlingen die zelf een migrantenachtergrond hebben en/of geïnteresseerd zijn in de problematiek van allochtone Nederlanders, is De garnalenpelster een aanrader. Voor de gevorderde N2- en de N3-lezer geven het huwelijk van Yerli’s ouders en haar relaties, met haar ouders en mannen, stof tot nadenken.

Dimensies 

Indicatoren 

Toelichting | complicerende factoren 

Algemene vereisten 

 Bereidheid  De leerling moet bereid zijn een redelijk dik boek (215 pagina’s) te lezen. Ook moet je je willen verplaatsen in de problematiek van Nederlanders met een migrantenachtergrond.
  Interesses Enige interesse in de problematiek van allochtone Nederlanders is een voorwaarde. Het boek is een aanrader voor leerlingen die graag waargebeurde verhalen lezen.  Omdat de moeder-dochterrelatie een belangrijk thema is, zal De garnalenpelster meisjes meer aanspreken dan jongens. 
  Algemene kennis Geen bijzondere voorkennis vereist.
  Specifieke literaire en culturele kennis Geen bijzondere voorkennis vereist.

Vertrouwdheid met literaire stijl

 Vocabulaire Geen probleem.
  Zinsconstructies Geen probleem.
  Stijl Yerli wisselt dialogen af met gedetailleerde beschrijving. Geen probleem.  

Vertrouwdheid met literaire personages

 Karakters Nilgün is de hoofdpersoon, ook haar ouders zijn belangrijke personages. Deze personages zie je door Nilgüns ogen. De lezer krijgt dus een subjectief beeld. Dat is interessant voor de N3-lezer.
  Aantal karakters Er zijn veel personages die even in het verhaal voorkomen en verder niet worden uitgewerkt. Voor de N1-lezer is het lastig deze personages op een rij te houden. Het kan zijn dat de N3-lezer hier verdieping mist.
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters Naarmate Nilgün ouder wordt, gaat ze haar ouders en hun huwelijk anders zien. Had haar moeder niet beter kunnen scheiden in plaats van bij haar ontrouwe en gewelddadige echtgenoot te blijven? Haar moeder blijft ook na haar dood Nilgüns steunpilaar. Nilgün zoekt haar in de relaties met mannen tot ze zich realiseert dat ze zich van haar moeder moet losmaken. De relatie met haar vader is moeizaam. Na de dood van Nilgüns moeder hertrouwt hij en gaat terug naar Turkije. Daarna heeft ze nauwelijks contact met hem.

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning Er zijn nogal wat heftige gebeurtenissen in het leven van Nilgün. De spanning hangt dan ook samen met de vraag of ze zich zal redden. Of het haar zal lukken een partner te vinden en een carrière op te bouwen. Deze vragen zijn voldoende boeiend voor de N1/N2/N3-lezer.
  Chronologie Het verhaal wordt niet chronologisch verteld. Vanuit het verhaalheden, waarin Yerli in een vissersplaatsje in Turkije haar boek schrijft, kijkt de schrijfster terug op belangrijke periodes in haar leven. Associaties brengen haar naar gebeurtenissen in het verleden. Ook zijn er vooruitwijzingen. Het laatste hoofdstuk speelt zich weer af in het vissersplaatsje in Turkije. 
  Verhaallijn(en) Er zijn verschillende verhaallijnen in het verleden. Yerli vertelt over de vijfjarige Nilgün in Turkije, over de tienjarige die moet wennen in Nederland en over Nilgüns leven na de dood van haar moeder. De laatste hoofdstukken, over relaties met mannen en haar werk, naderen steeds meer het heden. Het eerste en het laatste hoofdstuk over het schrijven van De garnalenpelster spelen zich in het verhaalheden af. Voor de N1-lezer en beginnende N2-lezer kan het lastig zijn om de lijnen uit elkaar te houden. Ook moeten deze lezers even weten dat Nilgün in de cursief gedrukte teksten een fictief gesprek met haar moeder voert.
  Perspectief Yerli vertelt haar levensverhaal in ik-perspectief. 'Ik heb mijn verleden opgegraven,' zegt ze in het laatste hoofdstuk.
  Betekenis De garnalenpelster geeft een beeld van culturele verschillen tussen Nederland en Turkije. Het laat zien hoe moeilijk het is om je te redden in Nederland als je uit een andere cultuur komt. Dat alles geeft de N1/N2/N3-lezer stof tot nadenken. Dat geldt ook voor de uitspraken van Nilgüns moeder over het leven en haar keuze om bij haar man te blijven. Voor de N3-lezer is het ook interessant om na te denken over het perspectief.

Geraadpleegde literatuur

   nrc.nl | Herman Vuijsje, 'De ideale allochtone schoondochter'
nrc.nl | Margot Dijkgraaf, 'Grote gevoelens van verdriet'
trouw.nl | Eildert Mulder, 'Nooit meer zomaar garnalen'