Docenten Nederlands 15-18 | niveau 2 | Pogingen iets van het leven te maken

Introductie

Toen in 2014 Pogingen iets van het leven te maken met als ondertitel Het geheime dagboek van Hendrik Groen, 83¼ jaar verscheen, giste men lange tijd naar wie er schuilging achter dit pseudoniem. Namen van bekende schrijvers werden genoemd, zoals Sylvia Witteman en Arnon Grunberg. In 2016 werd bekend dat Peter de Smet de auteur is, een bibliothecaris die anoniem wenst te blijven. Hij begon het dagboek op de website van het literaire magazine Torpedo, waarna Meulenhoff voorstelde er een boek van te maken.
Na het succes van Pogingen iets van het leven te maken verscheen in 2016 het vervolg Zolang er leven is. Beide boeken werden bekroond met de NS Publieksprijs en bewerkt tot tv-serie door Omroep MAX. Inmiddels is het laatste dagboek, Opgewekt naar de eindstreep (2020), verschenen en heeft de bejaarde held ook een afzonderlijke roman op zijn naam staan.

Inhoud

In Pogingen iets van het leven te maken doet Hendrik Groen één jaar lang verslag van zijn leven in een verzorgingshuis in Amsterdam-Noord. Samen met wat bewoners richt hij de ‘Oud-maar-niet-dood’-, kortweg ‘Omanido’-club, op. Vastbesloten optimaal te genieten van hun oude dag, organiseren de leden om de beurt leuke uitstapjes. Toch valt het Hendrik en zijn vrienden soms zwaar om niet net als hun medebewoners in klagen te vervallen. Bijvoorbeeld als Evert in een rolstoel belandt en Grietje Alzheimer blijkt te hebben. Maar vooral de dood van Eefje, de ‘stille kracht achter Omanido’ met wie Hendrik een speciale band opbouwt, stemt de vrienden treurig.
Naast een beschrijving van alle ups en downs in een bejaardenhuis kan Pogingen iets van het leven te maken ook gelezen worden als een boek vol maatschappijkritiek. Zo proberen Eefje en Hendrik de reglementen en statuten van het huis te bemachtigen om de onverbiddelijke directrice op haar plaats te zetten. Ook wordt er veel verwezen naar kwesties uit het jaar 2013, die vaak nog steeds actueel zijn, zoals de bezuinigingen in de zorg.

Moeilijkheid

De dagboekvorm en het eenvoudige taalgebruik maken Pogingen iets van het leven te maken een aantrekkelijk boek voor minder ervaren lezers. Wel kan het voor de jonge lezer lastig zijn zich te verplaatsen in de hoogbejaarde hoofdpersoon en zijn kritische kijk op specifieke gebeurtenissen uit het jaar 2013. Voor de meer ervaren N3-lezers is het juist interessant te reflecteren op de actuele maatschappelijke kwesties die aan de orde worden gesteld.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	De jonge lezer moet bereid zijn zich ruim 300 pagina’s lang te verdiepen in het leven van een hoogbejaarde man en alle ongemakken die daarbij horen. Daartegenover staat dat de korte dagboekfragmenten makkelijk weglezen en het verhaal veel humor bevat.
	Interesses	Het boek is interessant voor leerlingen die het leuk vinden om een kijkje te nemen in het leven van iemand anders en een echte aanrader voor degenen die overwegen om later in de (ouderen)zorg te gaan werken. Belangstelling voor maatschappelijke kwesties is een pre.
	Algemene kennis	Het is een meerwaarde als de lezer verwijzingen naar gebeurtenissen uit het jaar 2013 kan plaatsen, zoals de groei van de politieke partij 50Plus onder leiding van Henk Krol, het aftreden van koningin Beatrix en de dood van beroemdheden als Nelson Mandela, maar dit is geen vereiste.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Geen bijzondere voorkennis vereist.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Niet ingewikkeld.
	Zinsconstructies	Idem.
	Stijl	In de scherpzinnige en maatschappijkritische observaties van Hendrik Groen komt veel ironie, sarcasme en cynisme voor. Over de kunstgebittenreparateur merkt hij bijvoorbeeld op: ‘Twee ton per jaar, een pracht van een assistente, drie keer per jaar naar Hawaï en toch overspannen; hoe is het mogelijk.’ Het is vraag of de minder ervaren N1- en N2-lezers ook de meer subtiele vormen van spot altijd opmerken.
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	De 83-jarige ik-persoon geeft in dagboekvorm zijn ‘ongecensureerde kijk’ op het leven in een bejaardenhuis in Amsterdam-Noord. Voor de jonge en minder ervaren lezer kan het lastig zijn dat de hoofdpersoon ver van zijn eigen belevingswereld af staat. Anderzijds zijn de situaties die beschreven worden herkenbaar voor iedereen die een opa of oma in een verzorgingshuis heeft.
	Aantal karakters	Naast Hendrik Groen maakt de lezer kennis met een tiental andere bewoners en medewerkers van het bejaardentehuis. Zij kunnen makkelijk uit elkaar worden gehouden door een aantal typische karaktereigenschappen. Voor geen enkele lezer een probleem.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	Hendrik Groen begint zijn dagboek op 1 januari 2013 met een duidelijk doel voor ogen: hij wil meer van zijn ware aard laten zien in plaats van altijd correct en beleefd te zijn. Gedurende het jaar dat we hem volgen zegt hij steeds vaker wat hij wil zeggen en richt hij met gelijkgestemden een club op om wat tegenwicht te bieden tegen al dat geklaag van hun medebewoners. Het schrijven houdt Groen scherp en zijn nieuwe vrienden geven hem weer zin in het leven, juist ook op de momenten dat het niet altijd meezit. Voor N3-lezers is het interessant deze ontwikkeling in kaart te brengen.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	Er is sprake van actie-spanning. Hoe gaat het verder met Hendrik en zijn vrienden? Worden er nog meer leden tot de club toegelaten? Lukt het Eefje en Hendrik de strenge directrice, mevrouw Stelwagen, op haar plaats te zetten? Zal Eefje de beroerte te boven komen? Door het onderwerp is het de vraag of dit voor N1- en N2-lezers voldoende spanning biedt om door te lezen. De humor waarmee de gebeurtenissen beschreven worden, kan ze over de streep trekken.
	Chronologie	De gebeurtenissen worden in chronologische volgorde beschreven, van 1 januari t/m 31 december 2013. Voor geen enkele lezer een probleem.
	Verhaallijn(en)	Er is sprake van één verhaallijn; geen probleem.
	Perspectief	Alle gebeurtenissen worden vanuit het perspectief van Hendrik Groen beschreven. Voor N1- en N2-lezers kan het een uitdaging zijn de belevenissen eens vanuit een ander perspectief te bekijken.
	Betekenis	In eerste instantie kan Pogingen iets van het leven te maken gelezen worden als een grappig verhaal over alle ups en downs in een bejaardenhuis. Voor N2- en N3-lezers kan het dagboek aanleiding geven na te denken over actuele maatschappelijke kwesties, zoals hoe de ouderenzorg in Nederland is geregeld, en over de betekenis van het leven. Verandert die als je ouder wordt en welke rol spelen vriendschap/liefde hierin?
Externe leestips		1. Zolang er leven is. Het nieuwe dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar (2016): het vervolg op Pogingen iets van het leven te maken. 2. Martine Bijl, Rinkeldekink (2018).
Auteur docentinfo		Janneke Blok