Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Alleen met de goden

Introductie

Alex Boogers (1970) is schrijver en kickbokstrainer. Hij groeide op in wat hij zelf 'een pittig milieu' noemt. Al toen hij nog heel jong was, had hij het gevoel dat hij móest schrijven om de onrust in zijn hoofd tot bedaren te brengen. Hij heeft ook verschillende vechtsporten beoefend. Voor hem horen vechten en schrijven bij elkaar.
Boogers heeft verschillende boeken geschreven, waarvan de meeste gaan over mensen die het niet allemaal cadeau krijgen in het leven. Over zijn eigen werk zegt Boogers: 'Ik wil geen shit maken. Ik wil ontroeren met mijn werk.' Alleen met de goden is niet alleen zijn meest omvangrijke werk, maar wordt ook beschouwd als het meest urgente, allesomvattende 'eindboek', waarin alle autobiografische elementen uit zijn vorige boeken samenkomen. Bevrijd door dit werk, zegt Boogers over zijn volgende, in 2017 verschenen boek Onder een hemel van sproeten: 'Het schrijven gaat nu pas beginnen.'
Alex Boogers bezoekt veel scholen om met leerlingen te praten over lezen en schrijven. Zijn standaard openingszin is: 'Mijn naam is Alex Boogers. Ik ben een schrijver en moedig jullie aan om vooral niet te lezen.' Daarmee nodigt hij leerlingen uit om met hem het gesprek aan te gaan over de persoonlijke waarde van lezen en schrijven.

Inhoud

Let op: deze tekst bevat belangrijke details over de afloop van het verhaal.
De elfjarige Aaron Bachman woont samen met zijn ouders in Vlaardingen (het naamloze gat). Als op een avond een dode man in de deuropening ligt en 'papa Leeuw' voor moord wordt veroordeeld, is Aaron overgeleverd aan zijn kettingrokende en scheldende moeder, die haar handen vol heeft aan haar eigen malaise. Door de schulden die Aarons vader achterlaat, is er nauwelijks geld om te eten. Aaron moet het in zijn eentje zien te redden. In het hondenasiel vindt hij afleiding en verdient hij wat bij. Hij ontfermt zich over de afgedankte, ongetemde pitbull, die hij Otis noemt, en die tot Aarons grote verdriet alsnog moet worden afgemaakt. Daarnaast heeft hij zijn eerste seksuele ervaringen met zijn buurmeisje Olivia, die net als Aaron troost zoekt en vecht tegen het lege bestaan.
Na de dood van Otis wil Aaron niet langer in het asiel werken. Hij laat zich door Art, de kickbokstrainer van zijn vriend Gerald, overhalen om te gaan vechten. Hij hoopt hiermee uiteindelijk veel geld te verdienen. Ondertussen probeert hij het hoofd boven water te houden op de mavo, waar niemand in hem gelooft, behalve zijn muziekleraar Broere, die heeft opgemerkt dat Aaron schrijft om de beelden die hem ’s nachts wakker houden kwijt te raken. Hij stimuleert Aaron door te gaan met schrijven, maar Aaron wil hier niets van weten. Daarnaast komt hij erachter dat papa Leeuw niet zijn biologische vader is.
Aaron behaalt onder begeleiding van zijn leermeester Art, die hem niet alleen leert hoe hij moet knokken in de ring maar ook daarbuiten, veel succes tijdens verschillende wereldtournees. Als Aaron tijdens een van deze tournees zijn eerste en echte liefde Nadine ontmoet, gaat hij twijfelen aan de vechtsport. Hij wil er voor zijn zieke moeder zijn en heeft de ambitie om verder te studeren. Als hij door een ernstig motorongeluk niet meer kan vechten (de weg van het zwaard), legt hij zich toe op het schrijven (de weg van de pen). Zijn moeder vertelt hem na jaren eindelijk wie de dode man in de deuropening was: zijn echte vader, die zijn carrière belangrijker vond dan zijn verantwoordelijkheid als vader. Papa Leeuw, die zijn straf inmiddels heeft uitgezeten en zich met zijn nieuwe liefde heeft teruggetrokken in een stacaravan, ving in die tijd Aarons moeder op en was de vaderfiguur voor Aaron.

Moeilijkheid

Alleen met de goden is een lijvig boek, dat de N2-lezer in eerste instantie kan afschrikken. Maar doordat het geen moeilijk boek is en het verhaal veel leerlingen zal aanspreken, is het juist een geschikt boek voor N2-lezers die de overstap naar N3 willen maken. De autobiografische elementen maken het boek aantrekkelijk voor leerlingen die niet graag lezen, en geven N3-lezers stof tot nadenken. N4-lezers kunnen uitgedaagd worden door te reflecteren op de stijl en poëtica van Boogers.

Dimensies 

Indicatoren 

Toelichting | complicerende factoren 

Algemene vereisten 

Bereidheid  Alleen met de goden is een behoorlijk dikke pil (519 p.) voor N2-lezers, maar daartegenover staat een stoer, rauw en realistisch verhaal zonder ingewikkeld gedoe. Daarom is het boek geschikt voor leerlingen die de overstap van N2 naar N3 willen wagen.
  Interesses  Het boek is uitermate geschikt om het leesplezier van jongens die niet van lezen houden te bevorderen. Daarnaast is het boek interessant voor leerlingen die van realistische, op waarheid gebaseerde verhalen houden en zich willen verdiepen in 'een pittig milieu' of daar zelf in opgroeien.
  Algemene kennis  Niet vereist.
  Specifieke literaire en culturele kennis  Het is een pre als leerlingen namen van bekende zangers, vechters en schrijvers herkennen waarnaar verwezen wordt, zoals Otis Redding, Bruce Lee en Ernest Hemingway, maar dat is niet noodzakelijk om het verhaal te kunnen volgen.

Vertrouwdheid met literaire stijl 

Vocabulaire  Voor geen enkele lezer een probleem.
  Zinsconstructies Geen probleem.
  Stijl  Boogers' stijl wordt door critici getypeerd als eerlijk, rauw en direct. N2- en beginnende N3-lezers zullen de ongecompliceerde stijl van Boogers kunnen waarderen, die naar eigen zeggen het boek er in drie maanden uit heeft 'geramd'. Voor N4-lezers, die meer oog hebben voor de literaire stijl, is het interessant om te reflecteren op Boogers' schrijfstijl.

Vertrouwdheid met literaire personages 

Karakters  De belangrijkste personages naast Aaron Bachman (ik-verteller) zijn, voor het verloop van het verhaal, zijn ouders, die eigenlijk niet goed voor hem kunnen zorgen, en de 'gidsen' die hem de weg wijzen in het leven, zoals zijn kickbokstrainer Art, zijn muziekdocent Broere, zijn opa in Japan en zijn vriendin Nadine.
  Aantal karakters  Voor N2-lezers is het aantal karakters dat de revue passeert fors. Voor hen is het vooral leerzaam om te kijken hoe die personages zich tot de hoofdpersoon Aaron verhouden en wat zij voor hem betekenen in zijn ontwikkeling.
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters  Aaron wordt in zijn ontwikkeling vooral tegengehouden door zijn vader, die in de bak belandt, en zijn moeder, die hem zowel mentaal als fysiek pijnigt door haar zoon er keer op keer op te wijzen dat ze beter af zou zijn zonder hem. Maar Aaron is een vechter en gelukkig zijn er mensen die wél in hem geloven, zoals zijn vrienden (die ook allemaal hun eigen problemen hebben), zijn kickbokstrainer Art, zijn muziekdocent Broere, zijn opa in Japan en zijn vriendin Nadine. Deze mensen stellen hem uiteindelijk in staat om andere keuzes in het leven te maken dan van hem verwacht wordt. Door de regelmaat, discipline en structuur die de vechtsport hem biedt, ontwikkelt Aaron zich uiteindelijk 'van dubbeltje tot kwartje'.

Vertrouwdheid met literaire procedés 

Spanning  Er is zowel actiespanning, bijvoorbeeld tijdens de gevechten in de ring, als psychologische spanning, die vooral wordt veroorzaakt door de vraag hoe Aaron alle ellende elke keer weer te boven komt en of het hem uiteindelijk lukt om de 'monsters' in zijn hoofd te verslaan. De combinatie van actiespanning en psychologische spanning is ideaal voor leerlingen die de overstap willen maken van N2 naar N3.
  Chronologie  De chronologische opbouw is makkelijk voor N2-lezers. Het boek bestaat uit vier delen, die elk een periode uit Aarons jeugd beschrijven, van zijn vroegste kindertijd tot zijn prille volwassenheid. Voor N3-lezers is het interessant om te reflecteren op de betekenis van de motto’s in relatie tot het deel waaraan ze voorafgaan.
  Verhaallijn(en)  In feite één verhaallijn: Aarons ontwikkeling van kind tot volwassene. Alles wat er verteld wordt - de moeizame relatie die Aaron met zijn moeder heeft, de moeilijke band met zijn vader in de gevangenis, die zijn biologische vader niet blijkt te zijn, met als gevolg daarvan zijn zoektocht naar zijn 'echte' vader, de liefde en zichzelf - is onderdeel van het grote verhaal. Elke lezer kan dit volgen.
  Perspectief  Alle gebeurtenissen worden vanuit het perspectief van Aaron beschreven. Het ik-perspectief vergemakkelijkt de identificatie voor N2-lezers.
  Betekenis  N2-lezers zullen Alleen met de goden vooral lezen als een spannend verhaal over een jongen die moet zien te overleven, maar die het uiteindelijk maakt in de vechtsport. N3-lezers zullen mogelijk meer gegrepen worden door het 'pittige' milieu waarin Aaron opgroeit en aan het denken worden gezet over de betekenis van het 'zwaard' en de 'pen'. N4-lezers kunnen uitgedaagd worden tot reflectie op de poëtica van Boogers en wat die bijvoorbeeld betekent voor zijn literaire stijl.  

Relevante bronnen voor docenten

  vpro.nl | Alex Boogers te gast bij het radioprogramma 'Nooit meer slapen'
npo.nl | Alex Boogers te gast bij het televisieprogramma '24 uur met …'
literatuurplein.nl | recensie van Alleen met de goden