Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | De helaasheid der dingen

Introductie

De helaasheid der dingen is opgedragen aan ene Windop en aan Verhulsts pas overleden grootmoeder. Uit eerder werk van Verhulst, met name zijn in 2004 gebundelde krantenstukken Dinsdagland, weten we dat 'zotte Windop' Verhulsts vader is, de man die in het shirt van de ontwenningskliniek 'De Pelgrim' Belgisch kampioen tafeltennissen werd in de categorie verslaafden. In de roman bedankt de hoofdpersoon zijn grootmoeder, als hij afscheid van haar neemt, voor het feit dat zij hem voor de ondergang behoed heeft (blz. 182).
Verhulsts autobiografische roman De laatste liefde van mijn moeder uit 2010 behandelt de periode die voorafgaat aan de tijd die in De helaasheid der dingen wordt beschreven.

Inhoud

Dimitri woont samen met zijn vader Pierre (Pie) en drie werkloze ooms bij zijn grootmoeder in het dorp Reetveerdegem. Dimitri's vader en zijn broers geven al hun geld uit aan gokken en zuipen. Dat is dus de omgeving waarin Dimitri opgroeit. Zijn grootmoeder is de enige verstandige factor in huis. Op een dag besluit zij jeugdzorg in te schakelen. Dimitri's vader meldt zich bij de ontwenningskliniek 'De Pelgrim'.
Jaren later keert Dimitri af en toe terug naar zijn geboortegrond. Met tegenzin wordt hij zelf vader van een zoon. Als zijn zoontje vijf is, bezoeken ze samen Reetveerdegem en het graf van zijn vader.

Moeilijkheid

De helaasheid der dingen is een pittig N3-boek. Lezers die, misschien verleid door het affiche van een wedstrijd naaktfietsen (in het boek maar een detail, blz. 43-44), op zoek zijn naar lol en plat vermaak, komen bedrogen uit. Natuurlijk, de termen hilarisch, humoristisch en absurd worden graag op dit boek losgelaten, maar vergis je niet in de - allesbehalve eenvoudige - stijl van Verhulst, en in de serieuze en tragische ondertoon in het boek. Ook het taalgebruik (Vlaams) en de losse structuur vragen om enige ervaring van de lezer.

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid De helaasheid der dingen heeft geen hoge drempels. Het boek is niet dik, het verhaal wordt vlot verteld en de humor ligt voor het oprapen. Het Vlaamse taalgebruik zal de Nederlandse lezer soms even ophouden, maar draagt ook bij aan de sfeer en de charme van het boek. Sommige scènes kunnen als te plat ervaren worden. Omdat het verhaal simpeler lijkt dan het is, is het wellicht alleen de N4-lezer die alles kan plaatsen. De wervende flaptekst, die ter zake is, kan de bereidheid vergroten.  
  Interesses Het opgroeiende kind, gezinsleven, de opvoeding, een leven dat draait om drank en seks - thema's die elke jonge lezer interesseren.  
  Algemene kennis Er is geen bijzondere voorkennis vereist. 
  Specifieke literaire en culturele kennis De lezer  moet willen 'afdalen' in een vreemd milieu: een bizar gezin, dat vooral bekend is met de kroeg en de deurwaarder. Hij moet zich openstellen voor een schets van het leven in een Vlaams dorp. 'Eigenaardigheden' als het katholieke geloof en de liefde voor wielrennen worden in het boek zelf voldoende duidelijk beschreven.
De lezer die beseft dat humor en tragiek bij elkaar horen, kan genieten.
Doordat de hoofdpersoon dezelfde naam draagt als de auteur, kan de lezer in dit boek een pure autobiografie zien. Dat hoeft hier niet tot problemen te leiden.
De meeste jonge lezers zullen de muziek van Roy Orbison niet kennen.      

Vertrouwdheid met literaire stijl

 Vocabulaire De taal is niet heel eenvoudig. De Nederlandse lezer zal moeite moeten doen om alle Vlaamse woorden en wendingen te bevatten; zeker voor de N2-lezer kan dit problematisch zijn. 
  Zinsconstructies Enorm gevarieerd: korte zinnen, spreektaal, maar ook goedverzorgde ingewikkelde formuleringen. Voor een N2-lezer is dat misschien te hoog gegrepen. 
  Stijl Verhulst schrijft in een fraaie stijl, die harmonieert met de inhoud en de sfeer van zijn verhaal, maar er soms ook mooi mee contrasteert. Voor gevorderde lezers een belevenis.   

Vertrouwheid met literaire personages

 Karakters  De karakters zijn goed te begrijpen. 
  Aantal karakters Naast de hoofdpersoon is er een kleine kern van terugkerende personages (vader, ooms en oma). Verder zien we de nodige bijfiguren, die vaak maar in één hoofdstuk een rol spelen. 
  Ontwikkeling van de karakters Alleen bij de ik-figuur, Dimitri Verhulst, zien we een ontwikkeling, en dan eigenlijk pas na de tijdsprong naar zijn volwassenheid. Die ontwikkeling naar een volwassen en min of meer evenwichtige man wordt niet voorbereid in de vertelling van zijn kindertijd. 

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Actie Er gebeurt een hoop in dit boek. In de diverse verhalen zit genoeg spanning. Tussen de verschillende scènes bestaat een tamelijk los verband.    
   Chronologie Het verhaal - eigenlijk: de verhalen - wordt niet bepaald chronologisch verteld. In de eerste helft van het boek is de hoofdpersoon een kind, halverwege komt tamelijk onverwacht de volwassen ik opzetten. Desondanks wordt bijvoorbeeld het verhaal van zijn geboorte pas vanaf blz. 171 verteld. En op blz. 133 wordt de dood van de vader genoemd, terwijl daarna nog talrijke scènes uit diens leven beschreven worden. De verschillende hoofdstukken zijn ten opzichte van elkaar wel chronologisch geordend. 
  Verhaallijn(en) De verschillende hoofdstukken zijn bijna als zelfstandige verhalen te lezen. Natuurlijk zijn er voldoende elementen die verbanden leggen tussen de hoofdstukken en voor samenhang zorgen.  
  Perspectief Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-figuur, Dimitri Verhulst genaamd. Over zijn kinderjaren vertelt hij meestal in de ik- of de wij-vorm, alsof hij het nu beleeft; soms zien we dat hij 'par derrière' vertelt, soms is er volwassen commentaar.  
  Betekenis  Dit boek kan gelezen worden als het verhaal van een Vlaamse familie Flodder. Maar het is meer: het is ook het verhaal van een overwinning op het voorbestemde lot, en een ode aan een grootmoeder. Wie dieper doordringt, begrijpt wat 'de helaasheid der dingen' inhoudt en wordt daardoor geraakt.