Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18

 | niveau 3 | Die zomer

Introductie

Wanda Reisel werd geboren op 24 november 1955 in Willemstad, Curaçao. Zij groeide op in Amsterdam. Zij studeerde kort geschiedenis, maar werd uiteindelijk regisseur. In 1981 schreef zij haar eerste toneelstuk. Haar prozadebuut volgde in 1984: een bundel van twee novellen, Jacobi's tocht. Daarna volgden nog meer toneelstukken, novellen en romans. Meerdere keren werden haar romans genomineerd voor literaire prijzen. Voor haar vijfde roman Witte liefdeontving zij in 2007 de Anna Bijnsprijs.

Inhoud

Jaren zeventig. Dana Davidson is zeventien jaar en woont met haar familie in een groot herenhuis aan het Vondelpark, waar hippies met elkaar drinken, blowen en hun roes uitslapen. Dana vermaakt zich met haar vrienden en vriendinnen. Zij zoeken elkaar thuis op en gaan samen naar de talloze feesten die er in de stad plaatsvinden. Met sommige vrienden vrijt Dana weleens, maar verder dan zoenen en strelen wil zij niet gaan. Gedurende de zomer verandert er van alles in Dana's leven: het huwelijk van haar ouders lijkt voorbij, haar vriendschap met de losbandige Tessa gaat verloren en haar broer David krijgt een ernstig ongeluk. Uiteindelijk verliest zij die zomer ook haar maagdelijkheid - aan haar broer.

Moeilijkheid

Hoewel Die zomer verteltechnisch niet ingewikkeld in elkaar zit, is de roman voor N2-lezers een behoorlijk pittig boek. Als zij geïnteresseerd zijn in het onderwerp van de roman zullen zij het boek met belangstelling lezen, maar zij zullen moeite kunnen hebben met de zeer vrije seksuele moraal die geschetst wordt. Bovendien zullen zij onvoldoende in staat zijn om een aantal gebeurtenissen met elkaar in verband brengen. N3- en met name N4-lezers zijn daar wel toe in staat en zullen de schokkende gebeurtenissen kunnen duiden vanuit de context van de roman. Een N4-lezer zal tijdens het lezen verbanden kunnen leggen, terwijl een N3-lezer dat waarschijnlijk pas zal doen bij het maken van opdrachten of het bestuderen van secundaire literatuur.

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid Vooral meisjes zullen Die zomer een aantrekkelijke roman vinden, doordat zij zich kunnen identificeren met het jonge hoofdpersonage Dana Davidson en haar twijfels en onzekerheden op seksueel gebied. Sommige leerlingen zullen bepaalde passages echter schokkend vinden, zoals de seksuele ervaringen van Dana met haar biologieleraar en een oudere docent, een moord en incest.
Die zomer vraagt van N2-leerlingen enige bereidheid, doordat het verhaal veel uitgebreide gedachtebeschrijvingen bevat van het hoofdpersonage Dana. Deze beschrijvingen halen de vaart uit het verhaal en vragen inlevingsvermogen van de lezer. N3- en N4-lezers zullen hier weinig tot geen problemen mee hebben. Door de uitgebreide gedachtebeschrijvingen kunnen zij intens met Dana meeleven, doordat zij haar zo goed leren kennen.
  Interesses Het verhaal zal vooral vrouwelijke leerlingen aanspreken die van dramatische verhalen houden. Meisjes zullen zich gemakkelijker met het vrouwelijke hoofdpersonage kunnen identificeren dan jongens.
  Algemene kennis Voor het lezen van Die zomer is niet veel algemene kennis nodig. Leerlingen met enige kennis van de Tweede Wereldoorlog zullen de verwijzingen naar het verleden van Dana's familie beter begrijpen. Deze kennis is niet noodzakelijk voor een goed begrip van het verhaal.
  Specifieke culturele en literaire kennis Het is handig om iets te weten van de tijdgeest rond 1970, met name van de seksuele moraal, de antiautoritaire opvoeding en het gebruik van en experimenteren met geestverruimende middelen. Zonder deze kennis kan het verhaal bij de lezer op weerstand stuiten vanwege de losse seksuele moraal en het gebruik van drank en drugs. N3- en N4-lezers zullen hier gemakkelijker mee uit de voeten kunnen dan N2-lezers.

Vertrouwdheid met literaire stijl 

 Vocabulaire Het taalgebruik is niet alledaags, maar ook niet erg moeilijk. Seksuele handelingen worden onomwonden benoemd: woorden als pijpen, neuken en beffen komen geregeld voor.
  Zinsconstructies Overwegend lange, samengestelde zinnen. N2-lezers kunnen ontmoedigd raken van zulke lange zinnen. Voor N3- en N4-lezers zal dit geen probleem zijn.
  Stijl Geregeld komt beeldspraak voor, zoals: 'Ze verdwaalde liever in die warme mond van hem met daarin het natte dier dat haar tong omslingerde als een wild geworden aapje.' Voor N2-lezers kan beeldspraak het verhaalbegrip bemoeilijken; N3-lezers zullen beeldspraak geen probleem vinden en N4-lezers kunnen dit waarderen als schrijfstijl.
Er zijn weinig dialogen in verhouding tot de beschrijvingen van Dana's gedachten. N2-lezers zullen deze gedachtebeschrijvingen sneller saai vinden dan N3- en N4-lezers. Vooral N4-lezers zullen deze gedachtebeschrijvingen juist waarderen, doordat ze meer inzicht geven in het karakter van Dana.

Vertrouwdheid met literaire personages

 Karakters Het hoofdpersonage, Dana Davidson, is een uitgewerkt karakter. Voor N2-lezers kan zij een te complex figuur zijn, doordat zij genuanceerd reflecteert op gebeurtenissen en eigen handelen. Zij deinst er niet voor terug de hand in eigen boezem te steken. Haar gedachten zijn dus niet zwart-wit en vereisen enige levenservaring van de lezer. N3- en N4-lezers zullen minder moeite hebben met het karakter van Dana.
  Aantal karakters Dana Davidson is het hoofdpersonage. Haar hartsvriendin Tessa, vader Benno en broer David zijn belangrijke bijfiguren. Daarnaast passeert er een aanzienlijk aantal vriendjes van Dana en Tessa de revue. N2-lezers kunnen het overzicht kwijtraken door deze talrijke vriendjes. N3- en N4-lezers zullen hier geen problemen mee hebben. N4-lezers zullen opmerken dat de vriendjes ondanks hun bijrol van belang zijn voor het verhaal.
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters Dana ontwikkelt zich in de eerste plaats op het gebied van seksualiteit. Het verhaal begint met haar herinneringen aan haar eerste tongzoen en eindigt met haar ontmaagding. N4-lezers zullen het verband leggen met een andere gebeurtenis uit het verhaal. Dana verliest namelijk ook in een ander opzicht haar onschuld. In Parijs is zij getuige van een aanval op een persoon, maar zij doet niets om het slachtoffer te helpen waardoor zij zich schuldig voelt. Het beeld van de aanval duikt nog een paar keer op in haar herinnering.

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning De gebeurtenissen worden afgewisseld met uitgebreide beschrijvingen van de gedachten van het hoofdpersonage.
   Chronologie Het verhaal verloopt chronologisch.
  Verhaallijn(en) Er zijn twee verhaallijnen: de vriendschap met Tessa en de worsteling van Dana met haar maagdelijkheid. Aan het einde van het verhaal wordt duidelijk dat Tessa een onverbeterlijke leugenaarster is en de vriendschap voorbij is. Behalve haar hartsvriendin verliest Dana aan het slot van het verhaal ook haar maagdelijkheid.
  Perspectief Er is overwegend sprake van een enkelvoudig, personaal perspectief, namelijk dat van de 'zij', Dana. Vooral voor N2- en N3-lezers is het prettig dat zij vrijwel alleen door Dana's ogen de gebeurtenissen beleven: er zijn geen ingewikkelde perspectiefwisselingen, hoewel er af en toe ook een auctoriale verteller aan het woord is. Bovendien kunnen zij door het personale perspectief intenser met Dana meeleven. N4-lezers vinden het enkelvoudige perspectief misschien wat eentonig.
  Betekenis N2-lezers zullen Die zomer lezen als een oppervlakkig verhaal over de problemen en twijfels van een zeventienjarig meisje. De onzekerheden van Dana op seksueel vlak staan weliswaar centraal, maar het verhaal gaat vooral over vertrouwen. N4-lezers zullen de tegenstellingen tussen de relatie van Dana met haar broer enerzijds en Dana en Tessa anderzijds zeker opvallen. Tessa is op seksueel gebied de tegenpool van Dana, die wel met jongens experimenteert, maar nog steeds maagd is. Hun vriendschap komt onder druk te staan door de leugens die Tessa aan Dana vertelt. Als Dana ontdekt dat Tessa haar verliefdheid op Dana's broer heeft verzwegen, eindigt de vriendschap definitief. Dana vertrouwt Tessa niet meer en is door haar gekwetst. Haar broer vertrouwt zij daarentegen blindelings en daarom is hij de eerste jongen met wie zij naar bed gaat. N2-lezers zullen deze daad toetsen aan hun eigen werkelijkheid en direct verwerpen. N3-lezers tonen waarschijnlijk meer begrip voor het gedrag van Dana, maar zullen wel kritisch zijn. Voor N4-lezers zal de daad van Dana een logisch gevolg zijn van haar gevoelens voor haar broer, maar ook zij zullen kritisch zijn.