Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Elckerlijc

Introductie

De auteur van Elckerlijc is onbekend. Er wordt door onderzoekers wel een aantal auteurs genoemd die Elckerlijc geschreven zouden kunnen hebben, maar over hen weten we te weinig om de auteur met zekerheid te vast te kunnen stellen. In de Latijnse vertaling wordt Petrus van Diest als auteur van het Middelnederlandse voorbeeld genoemd. Er wordt wel gedacht dat Petrus van Diest dezelfde zou zijn als Petrus Dorlandus (1454-1507), de vervangende pastoor van het kartuizerklooster bij Diest in Vlaanderen. Andere wetenschappers veronderstellen dat Van Diest een niet-geestelijke Antwerpse rederijker was. Dat zou goed kunnen kloppen, want allegorieën waren een populair genre binnen het rederijkerstoneel. Indien de tekst door Petrus Dorlandus geschreven is, moet Elckerlijc na 1475 op schrift gesteld zijn. Als het verhaal door een andere auteur geschreven is, kan de tekst ook enkele decennia eerder zijn ontstaan. Elckerlijc was onder de middeleeuwse bevolking erg populair en is dan ook vele malen opgevoerd, bewerkt en vertaald in het Latijn, Duits en Engels. Lange tijd is gedacht dat de Engelse tekst Everyman de originele versie was, maar tegenwoordig denkt men dat de Middelnederlandse tekst Elckerlijc de oorspronkelijke versie is.

Inhoud

Let op: onderstaande tekst bevat belangrijke details over de afloop van het verhaal.
God betreurt het dat alle mensen in zonde leven. Hij draagt de Dood op Elckerlijc (dat in het modern Nederlands 'iedereen' betekent) bij zich te roepen en hem verantwoording voor zijn leven te laten afleggen. De Dood vertelt Elckerlijc dat hij een pelgrimstocht moet maken (dat wil zeggen dat hij zal sterven). Elckerlijc probeert aan de dood te ontsnappen, maar tevergeefs, er is geen uitstel mogelijk. Hij zoekt steun bij Vriendschap, Familie en Bezit, maar die laten hem allemaal in de steek als ze horen wat de bestemming van zijn reis zal zijn. De Deugd kan Elckerlijc vergezellen bij zijn reis als hij eerst tot Inkeer komt en boete doet voor zijn zonden. Hierbij steunen Kennis, Schoonheid, Wijsheid, Kracht en Zintuigen hem. Uiteindelijk verlaten ook zij hem stuk voor stuk en is het alleen de Deugd die eeuwig bij hem blijft als hij sterft. Elckerlijc heeft zijn levensles geleerd en de hemelpoorten, die toegang geven tot het Rijk van God, gaan voor hem open.

Moeilijkheid

De hertaling is voor N2/3/4-leerlingen goed te lezen. N4/5-leerlingen zouden de originele Middelnederlandse tekst met de hertaling ernaast kunnen bestuderen. Tijdens het lezen van het toneelstuk moeten de leerlingen zich ervan bewust zijn dat het om een dramatische tekst gaat, die bedoeld is om opgevoerd te worden. Onervaren N2/3-lezers kunnen moeite hebben met het ontbreken van beschrijvingen. Verder is het stuk een allegorie, waarin de personages christelijke waarden vertegenwoordigen. Het is aan te raden de leerlingen met een niet-religieuze achtergrond een introductie te geven op de christelijke terminologie of hen hier zelf informatie over te laten opzoeken, zodat ook zij tot een goed begrip van de christelijke morele boodschap kunnen komen.