Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Het diner

Introductie

Herman Koch (1954) is aanvankelijk vooral bekend geworden als televisie- en radiomaker. Hij was een van de drie drijvende krachten achter het satirische programma Jiskefet, dat rond de eeuwwisseling ongekend populair was. Als schrijver debuteerde hij in 1985. In de daaropvolgende twintig jaar schreef hij twaalf romans en verhalenbundels waarvan Red ons, Maria Montanelli (1989; N2 op deze site) en Odessa Star (2003) de bekendste zijn. De verkoopcijfers van die boeken vallen echter in het niet bij die van Het diner, dat direct bij het verschijnen in januari 2009 een ongekend succes werd. Het won de NS Publieksprijs, is maar liefst drie keer verfilmd en een van de meest vertaalde Nederlandse romans.
Koch wordt vooral geroemd om zijn soepele en onopgesmukte stijl. Daarnaast is humor, en met name de ironie, ook in zijn literair werk altijd aanwezig.

Inhoud

Let op: onderstaande tekst bevat belangrijke details over de afloop van het verhaal.
Aan het begin van het verhaal vertrekt Paul Lohman, samen met zijn vrouw Claire, naar een chique restaurant, om daar te gaan eten met zijn broer Serge, succesvol politicus en gedoodverfd winnaar van de aankomende verkiezingen - en diens vrouw. De uitnodiging kwam van Serge, maar de reden ertoe is, zo vermoedt Paul, allerminst feestelijk. Hij is er namelijk pas geleden achter gekomen dat zijn zoon Michel samen met de zoon van Serge een vreselijke daad heeft gepleegd: na een feest hebben ze een zwerfster, die lag te slapen in een pinhokje, in brand gestoken. Paul heeft zijn zoon herkend op de korrelige beelden van een bewakingscamera, die getoond werden in het programma Opsporing verzocht. Ondanks de aard van de misdaad heeft Paul besloten zijn zoon en diens neef niet aan te geven bij de politie.
Tijdens het diner wordt duidelijk hoezeer Paul, zelf een voormalig geschiedenisleraar die vanwege een niet benoemde geestelijke ziekte al jaren thuis zit, zich ergert aan de maniertjes van zijn broer - de beroemde politicus. Ook komt hij er langzaam achter dat zijn broer inderdaad ook weet van de daad van hun beider zoons. Tegelijkertijd komen er nieuwe vragen op: wat weet Claire precies? Wat is de rol van Beau, de aangenomen zoon van Serge en zijn vrouw? Wie heeft beelden van de moord op het internet gezet?
De antwoorden op deze vragen worden gedurende het diner langzaam duidelijk en aan het einde blijkt dat Serge en zijn vrouw hun zoon willen aangeven en dat Serge vanavond zal aankondigen dat hij zich terugtrekt uit de verkiezingsstrijd. Claire - die veel meer blijkt te weten dan Paul aanvankelijk dacht - steekt hier echter op brute wijze een stokje voor.
Paul komt alleen thuis na het diner en vindt de uitslag van een vruchtwaterpunctie, een waarvan hij indertijd niets af wist. Het lijkt erop dat Michel een erfelijke aandoening heeft, maar Paul leest het formulier niet in detail. Zijn zoon komt binnen en beiden vallen elkaar in de armen.

Moeilijkheid

Voor leerlingen op N2 zal Het diner vooral lastig zijn vanwege het gebrek aan spanning in de eerste helft van de roman. Daarbij staan de personages, twee volwassen echtparen, en de setting - een luxueus restaurant - redelijk ver van de belevingswereld van de gemiddelde adolescent. Het ik-perspectief is op een ander niveau een mogelijk struikelblok: het zal weliswaar in eerste instantie juist de relatie met de tekst versterken, omdat de N2-lezer zich gemakkelijk kan inleven in de hoofdfiguur, maar doordat in het tweede deel van de roman Paul ook heel andere kanten in zich blijkt te hebben, kan dat betekenistoekenning voor N2-leerlingen frustreren. De uitdaging voor deze leerlingen ligt dan ook in de herkenning van de onbetrouwbaarheid van het perspectief en in het herkennen van morele spanning (moeten ouders hun kinderen aangeven?) naast verhaalspanning (hoe loopt dit af? Is de aandoening erfelijk?).
Ook voor N3-leerlingen zal Het diner geen eenvoudige roman zijn. Met name de ironie in de restaurantscènes, gecombineerd met het feit dat het ironie is van een onbetrouwbare verteller, kan deze lezers ontgaan, waardoor ze moeite zullen hebben deze delen te duiden. De meer aan de oppervlakte liggende morele vragen zullen deze lezers wel herkennen. De uitdaging voor hen is na te denken over andere antwoorden dan die Paul geeft, het personage waar ze 300 bladzijden mee meeleven. Ook uitdagend voor hen is te overwegen hoe losse elementen als het motto en de titels van de delen bijdragen aan de betekenis van de roman.
Voor leerlingen op N4 biedt Het diner nog genoeg stof tot nadenken. De uitdaging voor hen ligt bij de herkenning van de ironische stijl, het nadenken over of en hoe deze roman in de rest van Kochs literaire en cabareteske oeuvre past. Ook zal het boek hen kunnen aanzetten tot het nadenken over bredere morele vragen als 'Wat is geluk?'.