Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Het smelt

Introductie
Lize Spit (1988) is opgegroeid in de Antwerpse Kempen. Sinds 2005 woont ze in Brussel. Ze werkt als gastdocent creatief schrijven voor LUCA School of Arts en RITSC. Daarnaast schrijft ze columns voor De Morgen. Ze behaalde een master Scenarioschrijven aan het RITSC. In 2013 won ze bij Write Now! zowel de publieks- als juryprijs. Van haar debuut Het smelt werden meer dan 200.000 exemplaren verkocht. Het boek is in twaalf landen vertaald en wordt in 2022 verfilmd. Het boek werd verschillende keren genomineerd of bekroond. In 2020 is Spits tweede roman Ik ben er niet verschenen.

Inhoud In het kleine Vlaamse dorp Bovenmeer zijn er van Eva’s leeftijd alleen maar twee jongens, Pim en Laurens, met wie ze haar hele jeugd optrekt, als ‘de drie musketiers’. In de puberteit gaat het mis. De twee jongens krijgen belangstelling voor meisjes en beramen wrede plannen om de meisjes uit de kleren te krijgen, waar de wat schuchtere Eva schoorvoetend aan meedoet, omdat ze anders haar enige twee vrienden moet verraden. Dit loopt gruwelijk uit de hand. Ondertussen maakt Eva zich zorgen over haar jongere zusje Tesje, dat steeds dwangmatiger wordt in haar gedrag. Als Tesje bijvoorbeeld naar de woonkamer wil lopen, moet ze in de gang eerst allemaal dwanghandelingen verrichten, zoals het typen op een computer die uitstaat.
Dertien jaar na de gruwelijke zomer rijdt Eva terug naar haar geboortedorp met achter in haar auto een enorm brok ijs. Pas op de laatste paar bladzijden wordt duidelijk dat zij het nu is die een plan heeft beraamd.

Moeilijkheid
Deze roman telt 480 bladzijden. Dat zou de lezers van de lagere niveaus wat kunnen afschrikken. Toch is het boek erg spannend. Dat komt o.a. door de drie verhaallijnen die elkaar afwisselen: een over de beruchte zomer van dertien jaar geleden, een met voorgeschiedenis, en een van het ‘nu’ waarin Eva terugrijdt naar haar geboortedorp. Sommige lezers zullen vinden dat het te lang duurt, andere kunnen niet stoppen met lezen omdat het zo spannend is. De thematiek is voor alle niveaus interessant: coming of age, puberteit, ontwakende seksualiteit, seksueel misbruik, het bepalen van je grenzen, en wraak. Er komen expliciete beschrijvingen van sadistische spelletjes in voor. Veel lezers zullen dat akelig vinden. De verwaarlozing van Eva en haar zusje door hun ouders is ook behoorlijk heftig. Het zou goed zijn als de jonge lezer van tevoren daarvan op de hoogte is. De Vlaamse taal vormt geen belemmering; die went snel genoeg.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	De lezer moet bereid zijn 480 bladzijden te lezen. Het boek bevat heftige passages over seksueel misbruik en zelfmoord. Het is verstandig leerlingen hiervoor te waarschuwen.
	Interesses	Het smelt is een bijzonder aangrijpend boek voor wie geïnteresseerd is in emotionele verwaarlozing bij kinderen, ontwakende seksualiteit in de puberteit en hoe die zonder toezicht volkomen uit de hand kan lopen, seksueel misbruik en de gevolgen daarvan.
	Algemene kennis	Geen bijzondere voorkennis vereist.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Er is geen specifieke kennis vereist.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Geen bijzonderheden. Het Vlaams vormt geen belemmering.
	Zinsconstructies	Een afwisseling van enkelvoudige en niet al te ingewikkelde samengestelde zinnen.
	Stijl	Onmiskenbaar Vlaams, waardoor de sfeer van een gesloten Vlaams dorp extra goed uitkomt. Spit heeft een sterk gevoel voor ritme en afwisseling. Ze schrijft levendig en direct, soms heel geestig, met een tragische ondertoon. Beschrijvingen van gedachten en gevoelens worden afgewisseld met rake dialogen.
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	Er is één hoofdpersoon die alles beleeft en ook terugblikt op wat er gebeurd is. Je leert haar goed kennen door al haar gedachten en gevoelens. Alle andere personages zie je alleen door haar ogen.
	Aantal karakters	Geen probleem.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	Je volgt Eva de Wolf in haar ontwikkeling en verhouding tot haar twee vrienden Pim en Laurens. Die verhouding verandert aanzienlijk als de drie vrienden in de puberteit komen. Door de drie verschillende verhaallijnen krijg je uiteindelijk een goed beeld van hoe deze verhouding eerst heel goed was en later compleet verstoord is.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	Zeker voor de lezers die nog niet zo belezen zijn, is het boek erg spannend. Door de drie verhaallijnen die elkaar afwisselen, blijft de spanning tot op de laatste bladzijde aanwezig. Pas dan is de puzzel compleet. Er is de spanning van het ‘raadsel’: waarom rijdt Eva met een blok ijs in haar auto naar haar geboorteplaats? Voor de geoefende lezer kan de roman ook voorspelbaar zijn en de constructie als een trucje ervaren worden. Daarnaast is er ook sprake van psychologische spanning door Eva’s innerlijke conflicten: moet ze haar vrienden verraden, hoe kan ze haar zusje Tesje het beste helpen? Ten slotte is er ook nog emotionele spanning op het moment dat Eva door haar vrienden misbruikt wordt.
	Chronologie	De verhaallijn van de zomer in het verleden is chronologisch, evenals de verhaallijn waarin Eva met het blok ijs naar haar geboorteplaats rijdt. De derde verhaallijn bevat verschillende herinneringen, die niet chronologisch worden weergegeven.
	Verhaallijn(en)	Er zijn drie verhaallijnen. De eerste speelt zich af in 2015. Boven de hoofdstukken worden tijdsaanduidingen weergegeven. De tweede speelt zich af in de zomer van 2002. Boven die hoofdstukken staat steeds een datum met jaartal. De derde verhaallijn wordt aangeduid met allerlei verschillende hoofdstuktitels en bevat diverse herinneringen, waaruit de lezer een goed beeld krijgt van Eva’s jeugd.
	Perspectief	Het verhaal is geschreven in een belevend en beschouwend ik-perspectief, vanuit Eva.
	Betekenis	De N2-lezer zal zich vooral richten op de relaties tussen Eva en haar twee vrienden, maar ook op de problematische gezinssituatie. De N3-lezer zal oog hebben voor de impact van een traumatische jeugd op het gedrag en de ontwikkeling van de hoofdpersoon. Voor de N4-lezer is het bovendien interessant om te zien hoe de structuur in een boek kan bijdragen aan de verschillende soorten spanning in het verhaal.
Relevante bronnen voor docenten		Interview met de schrijfster ‘Als je pech hebt, schrijft je kind een boek over je’ (interview Marijke de Vries, Trouw) ‘Dat arme meisje blijft niets bespaard’ (recensie Elke Geurts, Trouw)
Externe leestips		Connie Palmen, De vriendschap (1995) Kees van Beijnum, Een soort familie (2010) Tommy Wieringa, Caesarion (2018) Marieke Lucas Rijneveld, Mijn lieve gunsteling (2021) Arthur Japin, Maar buiten is het feest (2020)
Auteur docentinfo		Dietske van den Berg-Geerlings