Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Raam, sleutel
Introductie
Robbert Welagen (1981) heeft, sinds hij in 2006 debuteerde met Lipari, inmiddels al negen romans en korte verhalen op zijn naam staan. Bij het grote publiek is zijn werk relatief onbekend; door literaire kenners wordt Welagen geprezen om zijn precieze en ingetogen schrijfstijl.
Hij volgde de kunstacademie in Den Bosch en studeerde kunstgeschiedenis in Utrecht. Sinds 2009 is hij docent proza aan de Schrijversvakschool.
Inhoud
Op een dag wordt de jonge schrijfster Karlijn Spichter thuis geïnterviewd over haar debuut Jaarringen door tv-journalist Hanna Verbeek. Er is meteen een klik tussen de twee. Net als in Jaarringen hebben voor Karlijn deze dag ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen grote gevolgen. Als ze na afloop van het interview de tv-ploeg helpt de spullen naar hun busje te dragen, waait de voordeur dicht, door het open raam - haar sleutel ligt nog binnen. Kort daarna verongelukt haar vriend Arne als hij Karlijn tegemoet fietst om haar zijn sleutel te geven.
Karlijn kan de werkelijkheid moeilijk bevatten. Wat als ze het raam niet had opengezet na het ‘broeierige’ interview? Wat als ze haar sleutel niet was vergeten? En wat als Hanna haar hand niet op haar knie had gelegd? Ze ervaart gevoelens van schuld en rouw, maar ook van verliefdheid. Terwijl ze voorzichtig een relatie aangaat met Hanna, probeert ze vat te krijgen op de werkelijkheid. Ze zoekt naar verklaringen en die vindt ze in de literatuur, in de boekenkast van Hanna. Als Hanna Karlijn betrapt op het uitgummen van onderstreepte zinnen en aantekeningen in haar boeken, verbreekt ze het contact.
Karlijn wordt uitgenodigd voor een interview op een literair festival in Berlijn, de stad waar Arne vlak voor zijn dood was uitgenodigd voor een sollicitatie naar een promotieplek. Ze laat haar haar knippen, precies zoals op de foto van haar debuutroman, en reist er met haar uitgever naartoe. Daar krijgt ze inspiratie voor haar nieuwe boek, waarvan de lezer het slot al kent: Raam, sleutel.
Moeilijkheid
Raam, sleutel is een ‘klein’ verhaal, waarin op literair vlak veel gebeurt. Het zit vol motieven, symboliek, Droste- en spiegeleffecten en verwijzingen naar andere romans. Dat is genieten voor de meer geoefende lezers, maar het vormt meteen ook de uitdaging voor hen. Voor N2-lezers zijn vooral de thema’s rouw, toeval en verliefdheid (tussen twee vrouwen) in dit boek interessant.
Didactische en letterkundige analyse
|
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
|
Algemene vereisten |
Bereidheid |
Raam, sleutel is geen dik (ca. 200 p.) of complex boek. Wel gebeurt er veel op het gebied van compositie en stijl. Dat vraagt om langzaam en precies lezen. Vooral N2-lezers zullen hier moeite mee hebben. N3- en N4-lezers kunnen hier meer van genieten. |
|
|
Interesses |
Dit boek is geschikt voor leerlingen die geïnteresseerd zijn in psychologische processen. Kun je rouwen en tegelijkertijd verliefd zijn? Ook is het een aanrader voor jongeren die meer willen weten over het schrijverschap. |
|
|
Algemene kennis |
Niet vereist. |
|
|
Specifieke literaire en culturele kennis |
Het is een pre als leerlingen al eens hebben kennisgemaakt met motieven en intertekstualiteit. In Raam, sleutel wordt meermaals verwezen naar andere romans, zoals Nooit meer slapen van W.F. Hermans en Carol van Patricia Highsmith. |
|
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire |
Geen probleem. |
|
|
Zinsconstructies |
Overwegend korte, enkelvoudige zinnen. Geen probleem. |
|
|
Stijl |
Welagens stijl wordt getypeerd als ingetogen en precies. Hij zegt veel in weinig woorden. Zijn suggestieve en beeldende taal laten veel aan de eigen invulling van de lezer over. ‘Arne en ik waren twee stipjes op de stadskaart die elkaar steeds dichter naderden totdat we zouden versmelten tot een grote stip.’ (p. 16). Vooral N4-lezers zullen zijn stijl weten te waarderen. |
|
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters |
Hoofdpersoon is de schrijfster Karlijn Spichter. Via haar maken we kennis met haar vriend Arne en Hanna Verbeek, de journalist die haar interviewt over haar nieuwe boek. Daarnaast is er een kleine rol weggelegd voor haar zus, ouders, vriendin Laura en haar uitgever. |
|
|
Aantal karakters |
Overzichtelijk aantal. Geen probleem. |
|
|
Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters |
Karlijn is een bedachtzame, zelfbewuste vrouw. Wanneer door een ongelukkige samenloop van omstandigheden haar vriend Arne verongelukt, voelt ze zich enorm schuldig. Als ze niets voor Hanna had gevoeld, had ze het raam niet opengezet, was de deur niet dichtgewaaid en was Arne er nog geweest… Toch gaat ze kort na zijn dood een relatie aan met Hanna, waarbij gevoelens van verliefdheid en rouw continu om voorrang vechten. Ze is ervan overtuigd dat Arne Hanna niet had gemogen. Door haar (onhandige) pogingen vat te krijgen op de werkelijkheid en het verleden letterlijk uit te gummen, verliest ze het contact met Hanna. Aan het einde van het verhaal reist ze naar Berlijn voor een interview; het eerste sinds het tv-interview met Hanna. Dit zou je kunnen zien als een ultieme poging om opnieuw te beginnen of het verleden te herschrijven. |
|
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning |
Op de eerste 20 pagina’s gebeurt er veel: Karlijn wordt verliefd en Arne verongelukt. Daarna is er vooral sprake van psychologische spanning. Dit is wellicht niet genoeg om lezers op N2 geboeid te houden. |
|
|
Chronologie |
Op de laatste pagina van het boek komt de lezer erachter dat het verhaal één grote terugblik is op de periode die volgt na de verschijning van Jaarringen. Raam, sleutel, dat de lezer nu in handen heeft, is Karlijns volgende boek. Dit wekt de suggestie van het samenvallen van verhaalwerkelijkheid en werkelijkheid. Binnen deze terugblik wordt de chronologie gehandhaafd; geen probleem. |
|
|
Verhaallijn(en) |
Eén verhaallijn. Geen probleem. |
|
|
Perspectief |
Ik-perspectief, vanuit Karlijn Spichter. De lezer leert de verhaalwereld en alle andere personages via haar kennen. |
|
|
Betekenis |
Op alle niveaus gaat dit boek over liefde. Over de liefde die je kunt voelen voor iemand die er niet meer is (rouw) en voor iemand die er wel is (verliefdheid). En hoe deze twee vormen van liefde zich tot elkaar verhouden. Daarbij zullen lezers op N3 en N4 de gedragingen van de hoofdpersoon en de verschillende motieven beter kunnen duiden dan lezers op N2, zoals het uitgummen van onderstreepte zinnen en aantekeningen in boeken. Op een dieper niveau gaat Raam, sleutel over de vraag ‘Uit hoeveel levens bestaat een mensenleven?’ - een vraag die ook letterlijk een aantal keer gesteld wordt in het boek. Karlijn worstelt met tegenstrijdige gevoelens en verschillende versies van zichzelf. |
|
Relevante bronnen voor docenten |
|
Website van de auteur |
|
Externe leestips |
|
Harry Mulisch, Twee vrouwen |
|
Auteur docentinfo |
|
Janneke Blok |