Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Robinson

Introductie

Doeschka Meijsing (1947-2012) wordt gerekend tot de Revisor-auteurs, voor wie een krachtige interne structuur van het literaire werk van groot belang was.
Vanaf haar debuut met De hanen en andere verhalen in 1974 tot de roman Over de liefde in 2008 heeft ze een grote hoeveelheid verhalen, romans en essays gepubliceerd. Kees Fens en andere critici vonden haar eerste werk té geconstrueerd en ook Meijsing zelf vond na Robinson dat ze 'losser' moest gaan schrijven. Ze vond het werk 'te schetsmatig'. Ze schreef dat toe aan 'de invloed van de letterenstudie' en haar werkzaam leven als universitair letterkundig docente. Ze nam dan ook afscheid van de universiteit. Haar hoofdpersonen zijn steeds buitenstaanders die vat op de werkelijkheid proberen te krijgen. Vanaf 1990 nam ze afstand van het filosofische en probeerde ze meer spanning in haar werk te leggen. In 1980 won ze de Multatuliprijs en in 2002 de Tzumprijs voor beste literaire zin. Voor haar laatste roman Over de liefde ontving ze maar liefst drie prijzen: de AKO Literatuurprijs, de F. Bordewijkprijs en de Opzij Literatuurprijs.
Ook haar broer Geerten Meijsing is een bekende naam in de Nederlandse literatuur.

Inhoud

Let op: deze tekst bevat details over de afloop.
De 17-jarige Robinson, zo genoemd door haar vader omdat hij een zoon wilde, is net naar een nieuwe provinciestad verhuisd. Haar moeder wil dat haar dochter net zo onberispelijk en netjes in de wereld verschijnt al zijzelf, en ziet kans Robinson tot zelfs in school te controleren. Hiertoe neemt ze zitting in de ouderraad. Op school heeft Robinson alleen goed contact met een andere nieuweling, Daniël. Van verre bewondert ze de nieuwe docente Duits, Johanna Freida; jaloers ziet ze toe hoe Daniël die lerares naar zich toe haalt, terwijl Robinson geen les van haar heeft. De relaties om haar heen worden steeds ingewikkelder en heftiger, zeker nadat haar vader de zeekapitein thuis komt. Juist doordat de twee door haar bewonderde volwassenen elkaar in een liefdesrelatie vinden, wordt zij buitenspel gezet. De intrigant Daniël weet op een duivelse manier, samen met haar moeder, zowel Robinsons vader als Johanna Freida uit te schakelen; de laatste wordt ontslagen. Robinson is de grote verliezer en moet tot overmaat van ramp het schooljaar overdoen.

Moeilijkheid

Leerlingen moeten ervan doordrongen worden dat Robinson gaat over grote eenzaamheid. Daarnaast is het niet een roman van grote gebeurtenissen. Spannend is het wel, maar om heel andere redenen. Wat verder de inhoud betreft: die kan voor veel leerlingen herkenbaar zijn, maar een korte verkenning van besprekingen op Scholieren.com leert dat sommigen er allergisch op reageren. Het is goed te weten welke leerling je ermee kunt uitdagen en welke niet.
Het boek is dun en het lijkt tamelijk eenvoudig geschreven; dat kan bedrieglijk zijn. Commentaar als 'voorspelbaar' of 'ze vertellen er veel omheen' en 'overbodige details' geeft aan dat enige begeleiding bij het lezen niet onnodig is.  

Dimensies 

Indicatoren 

Toelichting | complicerende factoren 

Algemene vereisten 

 Bereidheid  Het boekje is dun en dat zal lezers trekken. De lezer moet zich willen verdiepen in de ervaringen en gemoedstoestand van een gevoelige zeventienjarige scholiere die het moeilijk heeft. Voor N2-lezers zal het een klus zijn. N4-lezers zal het meer aanstaan. Maar misschien hangt het meer van levenservaring af dan van leeservaring.
  Interesses  Al speelt de roman zich voor een deel af op school, spannende schoolscènes doen zich nauwelijks voor. De lezer moet geïnteresseerd zijn in de emoties van 'a new kid on the block' en wat die meemaakt op haar zoektocht naar inbedding. Voor N3/N4-lezers gemakkelijker dan voor N2-lezers. 
  Algemene kennis  Er is niet veel algemene kennis nodig. Het speelt zich af in de jaren '70, een wereld zonder computers en mobieltjes. Voor jongere en minder ervaren lezers levert dat misschien inlevingsproblemen op. 
  Specifieke literaire en culturele kennis  Ook zonder deze bagage kan de roman goed gelezen en begrepen worden.

Vertrouwdheid met literaire stijl 

 Vocabulaire  Door de woordkeus - enigszins gedateerd - is de roman vooral voor N2-lezers wat lastiger. Zorgvuldige begeleiding kan groter begrip genereren. 
  Zinsconstructies Zowel enkelvoudige zinnen als ellenlange, meanderende zinnen komen voor in het boek. N2- en N3-lezers zullen bij die tweede soort wellicht problemen ondervinden. 
  Stijl  Het taalgebruik is de ene keer alledaags, praktisch, eenvoudig; de andere keer is het lyrisch en beeldend. De lezer moet daarvoor wel gevoel hebben, anders mist die veel. N2-lezers kunnen afgehouden worden van Robinsons emotie doordat ze de stijl 'kil' vinden. N3-lezers kunnen wellicht al genieten van prachtzinnen die Meijsing maakt. N4-lezers zullen zeker een antenne hebben voor de dramatiek in de ingehouden stijl.

Vertrouwdheid met literaire personages 

 Karakters  N2-lezers zullen beslist moeite hebben met 'aparte' personages als Robinson en Daniël, al kunnen ze die vanuit hun ervaring als scholier misschien wel interessant vinden. De moeder, de vader en de rector zijn wat herkenbaarder wellicht. N3-lezers kunnen de magie van de nieuwe, andere docente Johanna Freida invoelen. N4-lezers zullen haar anarchisme zeker waarderen.
  Aantal karakters  Zes. Zeer overzichtelijk: Robinson met vijf satellieten. 
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters  Hier draait de hele roman om: het is van groot belang voor N2-lezers dat ze greep krijgen op wat er allemaal gebeurt tussen de personages. N3-lezers zullen dit gemakkelijker begrijpen, al is nauwkeurige inventarisatie van wat er precies gebeurt en wordt gezegd essentieel. 

Vertrouwdheid met literaire procedés 

 Spanning  De spanning in dit verhaal wordt niet veroorzaakt door vele en heftige gebeurtenissen. Vooral N2-lezers moeten hierop voorbereid worden. De psychologische spanning die er wel is, wordt veroorzaakt door wat Robinson allemaal te wachten staat. Soms is de spanningsboog kort, maar vaker is die lang. Empathische lezers zullen haar ervaringen kunnen meevoelen.
  Chronologie  Het verhaal beslaat één schooljaar en is geheel chronologisch verteld, met sprongen in de tijd. Geen enkel probleem voor N2, 3 en 4.
  Verhaallijn(en)  Er is maar één verhaallijn.
  Perspectief  Het personale perspectief ligt consequent bij Robinson. N2-, N3- en N4-lezers kunnen hiermee zonder complicaties omgaan.  Intussen wordt er zoveel commentaar op verhaalsituaties gegeven dat een ervaren lezer zich afvraagt of dit allemaal observaties van een zeventienjarige zijn. Voor N4-lezers interessant om eens na te gaan hoe dit zit; het is niet storend voor degenen die het niet opmerken.
  Betekenis  Meijsings stijl is soms zo compact dat zonder begeleiding de essentiële betekenissen voorbijgaan aan de N2-lezer. Er gebeurt veel meer dan zij doorhebben. Zien zij hoe 'moorddadig' (in Freudiaanse zin) de moeder is? Hoezeer Robinson wordt 'verraden' door haar vader? Wat een valse intrigant Daniël is en hoe verschrikkelijk eenzaam Robinson? N3- en N4-lezers zullen hier minder moeite mee hebben, maar dienen er ook op geattendeerd te worden. Misschien zijn N4-lezers in staat in te zien wat voor een beklemmend universum Meijsing heeft geschapen door haar constructie.

Relevante bronnen voor docenten

   reinjanmulder.nl | 'De verwarringen van de jonge Robinson' (recensie)
tzum.info | 'Doeschka Meijsing – "Ik ben gewoon erg goed in mooie zinnen"' (interview)
dereactor.org | Herman Stevens, 'Als een hond in het water' (over Meijsings schrijverschap)