Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Schijnbewegingen

Introductie

Floortje Zwigtman, pseudoniem van Andrea Oostdijk (Terneuzen, 13 november 1974), houdt zich sinds haar vroegste jeugd bezig met fictie. Ze heeft de pabo in Middelburg gevolgd en ze stond een aantal jaren voor de klas. In 2001 debuteerde zij met het boek Spelregels, het verhaal van een middeleeuws huwelijk. Voor Wolfsroedel (2002) won ze twee prijzen voor kinderboeken, de Gouden Uil en een Zilveren Zoen.
Haar boek Schijnbewegingen (2005) beschrijft het avontuurlijke leven van de jonge homoseksueel Adrian Mayfield in de tijd van Oscar Wilde. Dit boek won in 2006 de Gouden Uil en de Gouden Zoen. Het boek vormt het eerste deel van de trilogie Een groene bloem. Het tweede deel, Tegenspel, verscheen in februari 2007, waarna bijna tegelijk de korte spin-off Kersenbloed volgde. Het laatste deel, Spiegeljongen, verscheen in februari 2010. 

Inhoud

Adrian is zestien jaar oud en hij is op zoek naar een geweldig leven, een sprookjesleven. Dit wordt een lastige klus voor hem: in de eerste plaats is hij afkomstig uit een arbeidersgezin, zijn ouders runden een café, en ten tweede valt hij op jongens. Geen eenvoudige opgave om met zo'n achtergrond je plek in de wereld te vinden in het Londen van de laat-negentiende eeuw. Zijn werk en onderdak bij een kleermaker raakt hij in een onbezonnen ogenblik kwijt. Op zijn vader kan hij niet bouwen, omdat deze aan de drank verslaafd is geraakt. Zijn moeder en zijn zus gaat hij liever uit de weg. Een klant die interesse in hem getoond had, neemt hem onder zijn hoede tegen seksuele wederdiensten. Deze Augustus Trops introduceert Adrian in de kring van Oscar Wilde, artistieke homoseksuele mannen die uit een hoger milieu afkomstig zijn dan Adrian zelf. Daardoor blijft hij een buitenbeentje.
Intussen realiseert Adrian zich dat hij gevoelens koestert voor jongens. Dit besef gooit zijn droom van een gelukkig huwelijk met een mooi meisje in duigen en hij legt zich hier niet zonder meer bij neer. Trops bezorgt hem een baantje als model van de kunstschilder Vincent Farley, een zoon uit een rijke familie. Trops wil dat hij een eigen woning zoekt, omdat homoseksuele relaties strafbaar zijn. Wanneer Vincent Farley en Trops in de zomer zorgeloos naar het buitenland vertrekken weet Adrian niet hoe hij moet rondkomen. Uit wanhoop en nieuwsgierigheid meldt hij zich als prostitué. De pooier van Adrian blijkt een afperser te zijn van de welgestelden. Zo weet hij geld afhandig te maken van Oscar Wilde. Voor deze pooier is dat een lucratieve manier om aan inkomsten te komen en hij zet Adrian voor het blok om hem te begeleiden bij een inbraak in Vincents leegstaande woning. Adrian zegt onder druk toe en hij neemt bij deze gelegenheid stiekem het dagboek van Vincent mee.
Als Trops weer terug is in de stad, wil Adrian het leven van betaalde liefde vaarwel zeggen. De bloedmooie jonge geliefde van Wilde, Alfred Douglas, weet Adrian echter te strikken voor een dagje samen en na een vrijpartij blijkt dat deze Alfred Adrian beschouwt als een hoer. Adrian zweert hierna het hoerenleven af. Hij weet allerlei modellenwerk te krijgen aan kunstacademies. Intussen lijkt Vincent ongelukkig en hij doet het voorkomen alsof hij een onmogelijke liefde koestert voor een verre dame. De butler van Vincent jaagt intussen op Adrian omdat hij sterke vermoedens koestert dat deze meer weet van de inbraak en hij voorziet chantage van zijn meester. Adrian is er inmiddels achter dat hij iemand voor zichzelf wil die van hem houdt. Vincent krijgt een tentoonstelling in Parijs aangeboden en hij reist daarom af naar de Franse hoofdstad. Voor zijn vertrek geeft hij een afscheidsfeest, waar hij Adrian onverwachts zijn liefde verklaart. De liefde blijkt wederzijds.

Moeilijkheid

Het verhaal wordt met vaart verteld door de jonge Adrian als ik-figuur, die in een persoonlijke stijl tot de lezer spreekt met een droog soort humor. Het boek biedt meer dan voldoende actie en spanning voor een N2-lezer, mede door de filmische manier van vertellen. N2-lezers zullen dit boek kunnen aangrijpen om meer zicht te krijgen op de ontwikkeling van karakters. De N3-lezer zal geboeid raken door de thematiek van (ontluikende) homoseksualiteit en de kring decadente mannen rondom Oscar Wilde als maatschappelijk verschijnsel. Voor de N4-lezer zal het een uitdaging zijn om de intertekstualiteit op te merken en te duiden. Ook zal deze laatste lezer de relatie tussen fictie en historische werkelijkheid willen uitdiepen. 

Dimensies

Descriptoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid Makkelijk zal het niet zijn, om N2- en N3-lezers bereid te vinden zo'n dikke pil te kiezen. Een boek met veel pagina's staat voor leerlingen op die niveaus vaak gelijk aan 'lastig' en 'veel werk'. Het verhaal is vrij spannend, zeer afwisselend en stilistisch uitnodigend geschreven. Het is daardoor juist voor N2- en N3-lezers een heel geschikt boek.
  Interesses Het verhaal spreekt leerlingen aan die geïnteresseerd zijn in de historische context van het boek, de kring rond Wilde en het victoriaanse tijdperk. Het lezen van dit boek kan leerlingen ook helpen om kennis van dit tijdperk op te doen. Leerlingen die wel eens een boek over homoseksualiteit willen lezen, zijn hier aan het goede adres.
  Algemene kennis Zonder kennis van het victoriaanse Engeland is het verhaal goed te volgen. 
  Specifieke literaire en culturele kennis Er is geen specifieke kennis vereist. Bovendien bevindt zich achter in het boek een verklarende woordenlijst waar historische personages, locaties en maatschappelijke of culturele verschijnselen worden toegelicht. Meer ervaren (N4-)leerlingen zullen wellicht interteksten opmerken.

Vertrouwdheid met literaire stijl 

 Vocabulaire Het woordgebruik is af en toe tamelijk pittig, maar door de snelheid van het verhaal zal dit geen problemen opleveren. N2-lezers kunnen lastige woorden noteren en opzoeken tijdens of na het lezen. Een voorbeeld: 'Zijn collega Walter zag er stijlvoller uit in een avondkostuum met pochet, maar had zo'n theatrale manier van doen dat hij wel een aan lager wal geraakte melodramaheld moest zijn, die in zijn jonge jaren heel wat dames-in-nood uit de klauwen van de dood gered had.'
  Zinsconstructies Soms voor N2-lezers ingewikkelde samengestelde zinnen waar de aandacht bij gehouden moet worden. Meestal geen probleem.
  Stijl Veel dialogen, een persoonlijke, vlotte verteltrant en een opvallend verzorgd taalgebruik voor een arbeidersjongen uit Soho. Af en toe beeldspraak, nogal wat literaire verwijzingen, wat een uitdaging is voor (gevorderde) N4-lezers.

Vertrouwdheid met literaire personages

Karakters

 

 Adrian is tamelijk onbezorgd en lichtvoetig, met geen spoor van schaamte over zijn ontluikende homoseksuele gevoelens. In die zin een plezierig en eigentijds rolmodel. Het karakter van Vincent is literair gezien interessanter, vanwege de frictie die hij ervaart tussen zijn positie als rijke erfgenaam en de etiquette aan de ene kant en de aantrekkingskracht van de flamboyante, decadente wereld van Wilde aan de andere.
  Aantal karakters Overzichtelijk. Bovendien is achterin het boek een lijst met personages opgenomen.
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters Adrian ontdekt niet alleen zijn liefde voor mannen, maar ook maakt hij keuzes daarin. Zo zweert hij de betaalde liefde af, hij wenst uiteindelijk iemand voor zichzelf en hij voelt zich sterk aangetrokken tot de kring rondom Wilde en diens welbespraaktheid.
De ontwikkeling van Vincent is gecompliceerder en vraagt enig historisch inzicht.

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning Er gebeurt van alles in Adrians leven, saai wordt het verhaal nooit. Vooral de vragen hoe hij zal omgaan met zijn homoseksualiteit en hoe hij erin zal slagen de verschillende werelden waarin hij leeft te verenigen zorgen continu voor spanning.
  Chronologie Het verhaal wordt chronologisch verteld, met in het begin een uitgebreide flashback waarin verteld wordt over Adrians gezin van herkomst.
  Verhaallijn(en) Er is één verhaallijn.
  Perspectief Ik-perspectief vanuit Adrian.
  Betekenis Voor N2-lezers zal de betekenis vooral zitten in het proces dat Adrian doormaakt als leeftijdgenoot die zijn homoseksualiteit ontdekt. Voor N3-lezers zal de kern van het verhaal kunnen liggen in de positie van Adrian als grensganger en buitenstaander die het mogelijk maakt eigenaardigheden van het victoriaanse Londen aan het licht te brengen, met name de schijnheiligheid ten aanzien van mannelijke homoseksualiteit. Gevorderde N4-lezers zullen de diepere lagen van het verhaal, zoals de vele literaire verwijzingen en de historische context, aanboren om het verhaal een bredere inbedding te geven en van particuliere betekenis naar literair-historisch te trekken.