Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Tussentijds

Introductie
Peter Zantingh (1983) is opgegroeid in Heerhugowaard. Hij is schrijver van romans en non-fictie, en journalist bij de weekendkrant van NRC. Hij volgde de opleidingen Small Business in Alkmaar en Digitale Communicatie in Utrecht. In 2011 debuteerde hij met de roman Een uur en achttien minuten. Daarna volgden nog De eerste maandag van de maand (2014) en Na Mattias (2018). Dit laatste boek staat ook op deze website, eveneens op niveau 3.
Zantingh is daarnaast een groot liefhebber van sport (voetbal en wielrennen) en van muziek. Bij zijn vierde roman Tussentijds maakte hij zelfs een playlist. In een interview in De Groene Amsterdammer zegt hij: ‘Ik denk weleens dat ik alleen maar boeken schrijf zodat ik andere mensen kan vertellen wat voor muziek ze moeten luisteren. Ik ben eigenlijk een heel geduldige langetermijndeejay.’ Het verschijnsel ‘tijd’ speelt in verschillende boeken een belangrijke rol.

Inhoud
Het boek gaat over een jonge vader die met de trein naar zijn vrouw gaat, die in Zuid-Duitsland is voor haar werk. Het is een zomer met een nieuw record aan rampen. Hij rijdt door een gebied dat vlak daarvoor is overstroomd. Naast hem zit zijn driejarige zoontje. Hij maakt zich zorgen over hem: had hij hem wel op de wereld moeten zetten? Bij elk station lijkt de toekomst er anders uit te zien. Hij blikt steeds terug op het begin van zijn relatie en op de vragen die beide ouders hebben over de toekomst. Belangrijk daarbij is vooral de vraag of je in deze tijd met de ene klimaatramp na de andere nog wel een kind op de wereld mag zetten. Het verhaal zit ingenieus in elkaar. Zantingh zet de lezer op twee sporen. De lezer blijft lange tijd in het ongewisse over de kinderkwestie. Het boek heeft een verrassend einde. Zowel de compositie als de vormgeving van het boek (cover en kleine bloempjes boven elk hoofdstuk) dragen bij aan de ervaring van de twee sporen.

Moeilijkheid
De roman is helder geschreven en is met zijn nog geen tweehonderd bladzijden vrij eenvoudig weg te lezen. De situaties die Zantingh beschrijft, zijn voor de meeste lezers heel herkenbaar: een jong stel dat een kinderwens heeft, maar zich afvraagt of dat in deze tijd van klimaatrampen nog wel verantwoord is. De moeilijkheid zit misschien vooral pas aan het einde van het verhaal. Daar kom je er pas achter dat je al die tijd op twee sporen hebt gezeten en dan ga je terugbladeren om erachter te komen hoe het nu precies in elkaar zit. Veel klimaatfictie is somber, maar ondanks dat de personages zich voortdurend ingewikkelde levensvragen stellen en er veel aandacht besteed wordt aan het klimaat, is dit verhaal vooral heel positief en liefdevol. Tegenover elkaar staan gevoel en verstand. Voor alle niveaus is er genoeg moois te vinden: de thematiek van het vinden van een balans in een relatie, klimaatproblematiek en allerlei levensvragen, maar ook een bijzondere opbouw van het boek en een mooie stijl.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	De lezer moet bereid zijn over de klimaatproblematiek en daarbij behorende levensvragen te lezen, maar een deprimerende dystopie is het zeker niet.
	Interesses	Het boek is interessant voor lezers die belangstelling hebben voor relaties, psychologie (hoe vind ik de balans tussen mijn gevoel en verstand?) en klimaatvragen.
	Algemene kennis	Niet van toepassing.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Niet van toepassing.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Geen bijzonderheden.
	Zinsconstructies	Een afwisseling van enkelvoudige zinnen en niet al te ingewikkelde samengestelde zinnen.
	Stijl	Ingetogen en mijmerend, heel goed passend bij de gedachtespinsels van Robin in een ik-perspectief, zowel in de verleden als in de tegenwoordige tijd.
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	Robin, de ik-persoon, en zijn vriendin Tess zijn de belangrijkste personages. Daarnaast speelt hun zoontje Mats een belangrijke rol.
	Aantal karakters	Geen probleem, het verhaal gaat vooral over Robin, Tess en Mats. Ook speelt Robins vader een belangrijke rol.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	Je volgt vooral Robins gedachten, omdat hij de ik-persoon is. Zijn relatie met Tess is heel belangrijk in het boek, met name hun verschil in gedachten en gevoelens over de kinderkwestie. Door flashbacks kom je er ook achter hoe hun relatie is begonnen en hoe die zich heeft ontwikkeld tot dan toe. De treinreis kan op verschillende manieren als symbool gezien worden: voor de ontwikkeling in bewustwording bij Robin, maar ook voor zijn ‘reis’ naar Tess en haar gevoelens.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	De spanning wordt opgebouwd door de verschillende hoofdstukken waarin je op twee sporen zit. Robin heeft iets gelezen in het boek dat Tess net heeft gepubliceerd en dat brengt hem ertoe de reis te maken. Wat het precies is, weet je pas aan het einde. Daardoor wil je echt graag verder lezen. De spanning zit daarnaast in de ontwikkeling van hun relatie en in de levensvragen. Je wilt uiteindelijk toch graag weten of de klimaatproblematiek een obstakel vormt voor het krijgen van kinderen.
	Chronologie	Het verhaal is globaal chronologisch. In elk hoofdstuk is Robin een stukje verder in de treinreis. Binnen zo’n hoofdstuk zijn er wel flashbacks naar het verleden van Robin: zijn relatie met zijn ouders en het begin van zijn relatie met Tess.
	Verhaallijn(en)	Er zijn achteraf gezien duidelijk twee ‘sporen’, maar niet elke lezer zal dat meteen doorhebben. Buiten die twee sporen zijn er geen verhaallijnen.
	Perspectief	Het perspectief ligt het hele verhaal bij Robin, de ik-persoon. Achteraf blijkt dat perspectief door de twee sporen toch wat ingewikkelder dan op het eerste gezicht lijkt. Voor de N2-lezer kan dat verwarrend zijn.
	Betekenis	De betekenis van dit verhaal zit toch vooral in de belangrijkste vraag waar de personages mee worstelen: kun je nog kinderen op deze wereld zetten? De impact van die vraag komt op verschillende niveaus terug: in de relatie tussen Robin en zijn ouders, met name tussen Robin en zijn vader, én in de relatie met Tess. Op een hoger plan draait dit boek ook om angst voor de toekomst, toeval, geen grip hebben op het leven, de omgang met onzekerheden, maar ook om liefde en intimiteit in verschillende relaties en het verschijnsel tijd.
Relevante bronnen voor docenten		Podcast over Tussentijds (vanaf minuut 18) Recensie Judith Eiselin, in NRC (op LiteRom) Recensie Marjolijn de Cocq, in Het Parool (op LiteRom)
Externe leestips		Lieke Marsman, Het tegenovergestelde van een mens (2017) Eva Meijer, Zee nu (2022)
Auteur docentinfo		Dietske van den Berg-Geerlings