Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Carl Friedman (pseudoniem voor Carolina Klop) werd op 29 april 1952 geboren in Eindhoven. Ze groeide op in Eindhoven en Antwerpen. Het gezinsleven stond sterk in het teken van het oorlogsverleden van haar vader, die in een concentratiekamp heeft gezeten. De indrukken die Friedman opdoet tijdens een reis langs enkele voormalige concentratiekampen verwerkt ze in een aantal sonnetten, die ze 'sonnetten voor een tralievader' noemt; deze zijn gepubliceerd in literaire tijdschriften. Doordat een uitgever haar blijft stimuleren om haar ervaringen te boek te stellen, verschijnt in 1991 haar debuutnovelle Tralievader.
Ook in haar tweede boek is een rol weggelegd voor een vader wiens leven in het teken staat van oorlogservaringen: Twee koffers vol (1993). Het belangrijkste thema in haar werk is het Jood-zijn of de Joodse identiteit, gekoppeld aan antisemitisme en de trauma's van de holocaust. Lang werd gedacht dat Friedman van Joodse afkomst was, maar zij is opgegroeid in een rooms-katholiek gezin. Haar vader heeft wel in het concentratiekamp Sachsenhausen gezeten. Carl Friedman won in 1995 de Van Witsenprijs voor Twee koffers vol. Het boek is in 1998 verfilmd als Left luggage door Jeroen Krabbé. 
Bronnen: boekentaal.nl, dbnl.nl

Inhoud

De filosofiestudente Chaja werkt in het Antwerpen van de jaren zeventig als oppas bij het orthodox-joodse gezin Kalman. Ze werkt daar om geld voor haar studie te verdienen, die haar vader niet wil betalen. Ze raakt erg gehecht aan de kleuter Simcha, maar Simcha's vader is niet erg te spreken over Chaja. Zij is echter de enige die tot de zwijgende Simcha kan doordringen. Ze wandelt vaak met hem naar de vijver en praat met hem over de eendjes die hij mag voeren. Dat vindt hij prachtig. Als hij van haar een houten eend op wielen krijgt, is hij van de ene op de andere dag zindelijk.
Intussen zoekt Chaja's vader naar twee koffers die hij in de oorlog heeft begraven. Haar moeder wil haar oorlogsverleden vergeten door te weven en cake te bakken. Chaja heeft regelmatig filosofische gesprekken, ook over het joodse geloof met meneer Apfelschnitt, een vriend van haar vader. Hij kent de familie Kalman ook. Door een ruzie met de conciërge van het gebouw waarin de familie Kalman woont, lijkt het mevrouw Kalman beter als Chaja een week niet komt. Simcha verdrinkt aan het eind van die week in de vijver. Chaja wordt dat verweten. Zij is immers steeds met hem naar de vijver gegaan. Ze krijgt dit te horen van meneer Apfelschnitt. Chaja besluit met haar filosofiestudie te stoppen en het volgende jaar natuurkunde te gaan studeren. Haar vader wil haar dan wel financieel ondersteunen.
Bronnen: boekentaal.nl, dbnl.org

Moeilijkheid

Twee koffers vol is op verhaalniveau geschikt voor N2-lezers. Het boek biedt voldoende spanning en ontroering om deze lezers te bekoren. Deze lezer zal waarschijnlijk wel over de passages over filosofie en het Joodse geloof heen lezen. De verschillende verhaallijnen zijn echter al uitdagend genoeg voor een lezer op N2.
Een N3-lezer, of beginnende N4-lezer, zal meer betekenis kunnen toekennen aan het boek omdat zij bijvoorbeeld de gesprekken die Chaja met een oude vriend van haar vader heeft beter kunnen plaatsen. N3-lezers kunnen immers al veel meer verbanden leggen. Zij zullen het gedrag van de moeder van Chaja, zoals het handwerken en bakken, dus kunnen relateren aan haar ervaringen en trauma's overgehouden aan de oorlog. Ook het gedrag van de vader zullen zij beter kunnen duiden.
Voor lezers op N4 zijn de filosofische passages en de geloofskwesties die worden besproken interessant om uit te zoeken. Ook zullen deze lezers kritisch kunnen kijken naar de levenswandel van de schrijfster in relatie tot dit boek.