Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Underdog

Introductie

Elfie Tromp (Rotterdam, 1985) is een veelzijdig schrijfster, columnist, radiomaker en performer. Underdog is haar tweede boek. Enkele belangrijke elementen, zoals de wereld van de hondenfokkerij, kent zij uit eigen ervaring. Haar moeder fokt(e) Afghaanse windhonden. Tromp schuwt de publiciteit niet. Ze sprak en schreef vrijelijk over haar liefdesverdriet na een plotseling verbroken relatie met muzikant en schrijver Jeroen Aalbers, alias Jerry Hormone. Tromp heeft een eigen website waarop veel te lezen valt over al haar uiteenlopende activiteiten.

Inhoud

Rein is een jongen met autistische trekken. Hij is verslaafd aan gamen. Om wat te verdienen werkt hij in de kennel van zijn moeder Vera en zijn zus Adelien. In die kennel worden Afghaanse windhonden gefokt. Het bedrijf dreigt failliet te gaan. Adelien bedenkt een oplossing: hun topteef Gilly laten dekken door Australische topreu Future Legend, eigendom van de Mexicaan Hector Bonilla. Ze wil daarom afreizen naar ‘down under’. Ondertussen wordt duidelijk dat Adelien een sterke kinderwens heeft, maar haar man Freek wil geen gezin stichten. In het geheim probeert Adelien toch zwanger van hem te worden.
Rein heeft via het gamen contact met Karin, die terminaal ziek blijkt te zijn. Hij zou Karin ‘in het echt’ ontmoeten op een soort afscheidsfeest van haar. Adelien voert de druk op haar broer op om mee te gaan naar Australië. Adelien denkt zwanger te zijn, maar wordt vlak voor vertrek ongesteld.
In Australië vallen broer en zus in de prijzen op een paar hondenshows. In Nederland ontdekt Freek ondertussen ‘het bedrog’ van Adelien, wat het huwelijk op scherp zet. Adelien en Rein gaan samen op weg naar het hart van Australië: Alice Springs. Daar ontdekken zij dat baas Bonilla een bruut is voor de honden die het niet redden. In het laatste deel van het verhaal ontpopt Rein zich als een doortastende broer. Hij organiseert een levensgevaarlijke ontsnappingspoging.

Moeilijkheid

Underdog is op verhaalniveau een gemakkelijk en lekker leesbaar boek. Er zit vaart in, de hoofdstukken zijn kort, de taal is niet ingewikkeld, de dialogen zijn direct en goed te volgen. Tromp gebruikt bijzondere beeldspraak, maar die is meteen helder. Aan het eind wordt de spanning flink opgevoerd. De verbanden in de verhaallijnen zijn voor lezers van N2 lastig. Lezers van hogere niveaus kunnen die verbanden wel leggen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de parallellen van de hondenfokkerij en de kinderwens van Adelien. Thematisch draait het boek om de ‘underdogpositie’.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	Bereid zijn om je in te leven in de wereld van de hondenfokkerij met soms onsmakelijke details. Een enkele beschrijving van geweld tegen dieren zal voor sommige lezers moeilijk te verteren zijn. Verder moet de lezer van elk niveau iets begrijpen over de omgang met mensen met autistische trekken.
	Interesses	Enige belangstelling voor dieren, vooral voor honden, helpt de roman te waarderen. Dat geldt ook voor de broer-zusrelatie, (on)gewenste zwangerschap en familierelaties in meer algemene zin. Wat verder telt, is interesse in vragen als: Hoe is het om autistisch te zijn? En wat betekent het als je een broertje of zusje hebt met autistische trekken?
	Algemene kennis	n.v.t.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Er is geen kennis vereist van specifieke literaire of culturele aard.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Niet moeilijk, op enkele vaktermen na. Alleen in de passages waarin Rein aan het gamen is, vallen veel typische game-termen, zoals ‘guild’, ‘avatar’ en ‘druïde’. Die termen hoeft de leerling niet echt te begrijpen om het verhaal te kunnen volgen. In de titels van de trimesters komen bijzondere woorden voor, zoals ‘zygote’. Die termen zijn op te zoeken. Dan begrijpt de leerling dat die woorden te maken hebben met de stadia van een zwangerschap.
	Zinsconstructies	Geen probleem.
	Stijl	Tromp gebruikt behoorlijk veel originele beeldspraak. Voor N2-lezer is dat misschien wat moeilijk. Maar de beelden zijn meestal zo raak dat het duidelijk is wat er bedoeld wordt.
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	Het is in eerste instantie niet zo gemakkelijk om je in te leven in Rein, zeker als je zelf geen gamer bent. Gaandeweg vallen de puzzelstukjes (zoals de beschrijvingen van het ‘raiden’) wel op hun plaats. De meeste overige karakters zijn personages in wie ook de lezer van niveau 2 zich redelijk goed kan verplaatsen.
	Aantal karakters	Er zijn feitelijk maar twee hoofdpersonages: Rein en Adelien. Daarnaast is het aantal bijfiguren beperkt: de rest van de familie, de mensen van de kennel in Australië, de ‘vrienden’ van Rein uit de guild, met name Karin. Het aantal karakters vormt daarom voor geen van de niveaus een probleem.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	De veranderingen die er in de relaties van personages optreden, zijn vrij duidelijk. Door de actie van Rein in Australië redt hij Adelien uit een benarde positie en mogelijk redt hij ook de kennel van zijn moeder en zus. Adelien zal daardoor meer respect en waardering voor haar broer hebben. Liefdesrelaties komen op scherp te staan. Rein verliest Karin en dat raakt hem kennelijk diep. Het is interessant om te zien hoe Rein verandert. Adelien en Freek komen in een crisis door Adeliens geheime pogingen zwanger te worden.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	Aanvankelijk kabbelt het verhaal wat, zodat N2-lezers misschien de aandacht verliezen. Maar in de loop van de roman wordt de spanning opgebouwd. Zal het Rein en Adelien lukken om te ontsnappen aan de klauwen van Hector Bonilla? Zal Adelien uiteindelijk zwanger worden? Wordt de kennel gered?
	Chronologie	Het verhaal heeft een chronologisch verloop. De hoofdlijn van het verhaal is uitstekend te volgen, ook voor N2-lezers. Binnen een hoofdstukje wordt wel eens wat langer stilgestaan bij gebeurtenissen uit het verleden.
	Verhaallijn(en)	Er zijn verschillende verhaallijnen, maar de hoofdlijn wordt gevormd door de problemen bij de hondenfokkerij, de trip naar Australië van Rein en Adelien en de vlucht voor Bonilla. Daarnaast speelt het gamen van Rein en de relatie van hem met Karin, die hij overigens nooit ontmoet heeft. De derde lijn zit in de vurige kinderwens van Adelien. Wat een probleem kan zijn voor N2-lezers is dat er veel geschakeld wordt tussen de lijnen, maar dat is steeds met nieuwe hoofdstukjes aangegeven: bij vrijwel elk nieuw hoofdstuk, zeker in het eerste deel, zit de lezer in een andere verhaallijn. Gewoon doorlezen is hier het devies.
	Perspectief	Er is een alwetende verteller. Die kruipt in het hoofd van de verschillende personages waardoor de lezer niet alleen (even) het perspectief van dat personage ervaart, maar ook op de hoogte is van zijn of haar gedachten: “Rein vraagt zich af tegen wie de man het heeft.” Geen probleem voor lezers van N2, N3 en N4.
	Betekenis	De roman ontleent zijn waarde aan de thematiek van verlangens en teleurstellingen. De meeste personages doen hun best om hun verlangen te vervullen, maar dat lukt om uiteenlopende redenen niet echt. Overigens is aan het eind niet duidelijk dat álles mislukt of juist wel lukt. Concreet is voor lezers van N2 de soms wrede wereld van de hondenfokkerij interessant. Die lijn biedt ook fraaie spanningselementen. De verbanden tussen verhaallijnen, zoals tussen de dekkingspoging van een van de tophonden en de zwangerschapswens van Adelien, zijn wat moeilijker maar niet onoverkomelijk voor N2- en N3-lezers. Het zou kunnen dat N4-lezers het verhaal op zichzelf wat te oppervlakkig of te doorzichtig vinden, maar aandacht voor de diepere lagen, zoals ideeën over succes en mislukking, en de verbanden tussen verhaallijnen kan dat compenseren.
Relevante bronnen voor docenten		Website Elfie Tromp Recensie De leesfabriek
Externe leestips		Bram van Montfoort, Een jaar offline (2013)
Auteur docentinfo		Jan Erik Grezel