Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Ventoux
Introductie
Bert Wagendorp (Groenlo 1956) studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Groningen en begon daarna aan een loopbaan in de sportjournalistiek. Lange tijd was hij de vaste verslaggever van de Tour de France voor de Volkskrant. Naast dit journalistieke werk begaf hij zich op het gebied van de literatuur: hij schreef De proloog, een novelle, en de verhalenbundel De muur. Beide werken werden positief ontvangen. Ventoux ontstond als een ontwerp voor een filmscenario en werd na aandrang van vrienden uitgewerkt tot een roman. Filmmaker Hans de Wolf en regisseuse Nicole van Kilsdonk leveren in mei 2015 een film 'op basis van' Ventoux. Wagendorp is vaste columnist bij de Volkskrant.
Inhoud
Leeswaarschuwing: deze weergave bevat ook details over de afloop van het verhaal.
Bart Hoffman vertelt over de vriendengroep waarvan hij al sinds de lagere school deel uitmaakt; deze kreeg op het Baudartius College te Zutphen zijn meest volledige vorm. Toetreding van 'het mooiste meisje van de klas', Laura, tot de groep van vijf vrienden heeft gevolgen: liefde, erotiek, seks en jaloezie zijn vanaf dat moment naast de sterke vriendschap bestanddeel van alle interactie in de groep.
Na hun eindexamen in 1982 gaan twee van hen met de racefiets de Mont Ventoux in de Provence beklimmen, een derde vriend voegt zich later bij hen. Ook de anderen volgen, per auto. Peter, de dichter en degene met wie Laura het innigst contact heeft, verongelukt tijdens zijn roekeloze afdaling. De vriendengroep valt uiteen. Laura verdwijnt spoorloos. De enigen die contact houden, zijn Bart de journalist en David, de Achterhoekse Surinamer die nooit meer weg wil uit Zutphen en daar een reisbureautje in avontuurlijke reizen heeft. Joost wordt een gerenommeerd wetenschapper en André een succesvol cokedealer voor de hogere kringen.
Zo'n dertig jaren later komen de vrienden elkaar door toeval weer tegen en besluiten ze opnieuw naar de Mont Ventoux te vertrekken. De dood van Peter blijkt in ieders leven nog steeds een belangrijke, ongemakkelijke herinnering. Bovendien is André ternauwernood aan een nieuwe veroordeling ontkomen en wordt Joost ontmaskerd als frauduleuze plagiator. Inmiddels heeft Laura, die als regisseuse betrokken is bij een festival in Avignon, laten weten dat ze ook langs wil komen in Bédoin, het plaatsje waar de vrienden net als in juni 1982 verblijven. Daar onthult ze wat de ware aard was van Peter en van haar relatie met hem. Die heeft onder andere als gevolg gehad dat zij zwanger van hem was, om die reden naar Italië is vertrokken en daar een bestaan heeft opgebouwd. Haar blinde zoon, Willem genoemd naar Peters vader, is bij haar. In het slothoofdstuk dat zich afspeelt in 'onze tijd' wordt verteld hoe de verwerkte gebeurtenissen een positieve invloed hebben gehad op het leven van de vrienden.
Moeilijkheid
Ventoux is niet moeilijk door het verhaal, maar wel door de tijdlagen in het verhaal en de ordening ervan. Vooral onervaren lezers moeten goed begeleid worden in hun verwachtingen van wat het verhaal zal bieden en hun manier van lezen. Met name de tijdsprongen maken het voor N2-lezers een lastig boek, zeker in het begin. Gelukkig is het boek op heel verschillende manieren te lezen: om het dramatische vriendenverhaal, om de weergave van 'jongensvriendschap', om de spanning van rivaliserende verliefden, om filosofieën aangaande vriendschap, liefde, verraad, jaloezie, het verglijden van de tijd, en de dood. Lezers met minder ervaring kunnen gerust een aantal betekenissen laten liggen om toch te genieten van de vaart en humor die er in het verhaal zitten.
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
Algemene vereisten |
Bereidheid | N2-lezers zullen misschien schrikken van de omvang. De flaptekst belooft wel spanning, maar spreekt ook van een dichter, Spinoza en Friedrich Nietzsche, geen eenvoudige zaken. 'Wielrennen' zal bepaalde lezers afstoten en andere aantrekken. Het gegeven van relaties tussen middelbare scholieren zal lezers van alle niveaus aanspreken. |
Interesses | Sporthaters kunnen gerust zijn: het is geen wielerroman. Leerlingen die een afkeer hebben van 'liefdestoestanden' evenzeer: het is een boek dat genoeg spanning biedt. Het boek gaat over vriendschap en is erg humoristisch. | |
Algemene kennis | Enige kennis van geografie is prettig voor het begrijpen van het verhaal. Ook moet de lezer kijk hebben op de wereld om hem heen, waarin cokedealers en frauderende wetenschappers rondlopen. | |
Specifieke literaire en culturele kennis | Vooral N2-lezers zullen een kluif hebben aan de vele verwijzingen naar literatuur en filosofie, tenzij ze er overheen lezen. Daarnaast maakt Wagendorp functioneel gebruik van vele historische gebeurtenissen en personen waarvan jonge lezers geen weet hebben. Maar los van de verdiepende betekenis van deze verwijzingen blijft voor hen een vlot verhaal over. N3-lezers voelen zich wellicht meer uitgedaagd deze betekenissen te doorgronden. N4-lezers zullen dit zeker een leuke uitdaging vinden. | |
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire | Het vocabulaire zal voor geen van de niveaus een probleem vormen. Het varieert van alledaags tot vulgair; dit laatste kunnen sommige leerlingen onprettig vinden. Seks wordt in straattaal beschreven, maar seksscènes worden niet expliciet verteld. |
Zinsconstructies | Voor geen van de niveaus zullen de zinsconstructies moeilijk zijn. Lastiger is Wagendorps gewoonte alle personages in directe rede geregeld gebruik te laten maken van ellipsen; soms zijn deze onbegrijpelijk. | |
Stijl | De stijl zal weinig problemen opleveren. Misschien zullen minder ervaren lezers de beschouwingen en overwegingen van de hoofdpersoon lastiger vinden; daarin is het taalgebruik wat abstracter. Daarnaast is er genoeg actie en dialoog die de stijl luchtig houden en de vaart erin houden. | |
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters | De karakters zijn overzichtelijk in aantal en ontwikkeling. Het is de vraag of minder ervaren lezers de complexiteit van de verhouding tussen Peter en Laura kunnen bevatten. Aan de andere kant zullen sommigen van hen dergelijke verhoudingen al kennen, uit eigen ervaring of van nabij. |
Aantal karakters | Aanvankelijk zal de minder ervaren lezer zich wat overspoeld voelen door de hoeveelheid personen die in hoog tempo worden geïntroduceerd. Aan de andere kant bieden de grote onderlinge verschillen tussen hen genoeg houvast voor herkenning en onderscheiding. | |
Ontwikkeling van de karakters | De personages ontwikkelen zich niet heel sterk; de bijna-vijftigers zijn allemaal groot-geworden jongetjes, al zijn ze ieder getroffen door slagen van het leven. Laura's persoonlijkheid blijft afstandelijk beschreven. Voor geen van de niveaus zal dit lastig zijn. | |
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning | Er is genoeg actie, zowel eenvoudige als heel spannende. |
Chronologie | De afwisseling van tijden maakt Ventoux echt lastig voor N2-lezers. Ze zullen, vooral in het begin, verdwalen in de verschillende tijdlagen. Enige begeleiding hierin is beslist nodig. Omdat steeds hetzelfde stramien wordt gebruikt, zullen deze lezers aan Ventoux een goed boek hebben om met dit procedé vertrouwd te raken. De nu-situatie wordt chronologisch verteld, het verleden niet. | |
Verhaallijn(en) | Het aantal verhaallijnen is beperkt; geen probleem voor de betreffende niveaus. Van sommige lijnen, bijvoorbeeld die van vader-dochter Bart-Anna, zal de lezer zich afvragen wat de betekenis daarvan is. Die vraag hoeft niet te worden beantwoord om het verhaal te kunnen volgen. | |
Perspectief | Het perspectief is eenvoudig en levert geen problemen op: een ik-perspectief dat ligt bij het vertellende personage Bart. | |
Betekenis | Sommige N2-lezers zullen niet alle betekenissen doorgronden, maar dat hoeft ook niet voor het volgen van het verhaal. Vooral Wagendorps uitstapjes naar de filosofie, kwesties van tijd, zingeving en het wezen van menselijke betrekkingen zijn meer besteed aan N3- en N4-lezers dan aan die van N2. |