Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | Wees onzichtbaar
Introductie
Murat Isik (1977) is een Nederlandse schrijver van Zaza-Turkse afkomst. Hij studeerde rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Amsterdam en aan de San Francisco State University. Isik werkte jarenlang als jurist voor de Gemeente Amsterdam en debuteerde in 2012 met de roman Verloren Grond, waarmee hij de Bronzen Uil Publieksprijs won. Ook werd het boek genomineerd voor de Academica Literatuurprijs. In 2017 verscheen Wees onzichtbaar, dat boek van het jaar 2017 werd bij NRC Handelsblad en Bol.com. Wees onzichtbaar werd nog bekroond met diverse andere prijzen, zoals de Boekhandelsprijs en de Libris Literatuur Prijs van 2018. Sinds het winnen van de Libris Literatuur Prijs is Isik fulltime schrijver.
Inhoud
Begin jaren tachtig komt de vijfjarige Metin met zijn moeder en zus naar Nederland. Het gezin gaat in de flat Fleerde in de Bijlmer wonen bij zijn vader. Metins vader is een werkloze communist, die overdag de boeken van Marx en Lenin leest en zich ’s avonds bezat met zijn vrienden. Thuis is hij onvoorspelbaar en gewelddadig en de gezinsleden krijgen er dan ook vaak van langs. Op de middelbare school wordt Metin gepest en getreiterd. Klasgenoten noemen hem minachtend ‘de schoonmaker’. De ooit als vooruitstrevend bedoelde wijk de Bijlmer verloedert: er is veel criminaliteit, spanningen tussen bevolkingsgroepen nemen toe en groepen junkies nemen hun intrek in de verlaten woningen en portieken. Metin moet thuis, op school en in de buurt zien te overleven. Hij leert zichzelf onzichtbaar te maken, want als hij niet opvalt, is hij veilig. Uiteindelijk groeit het verzet tegen de vader van het gezin en weten de gezinsleden op hun eigen manier van hem los te komen. Metin en zijn zus gaan studeren aan de universiteit en hun moeder kiest voor zichzelf en maakt carrière in het AMC.
Moeilijkheid
Wees onzichtbaar is een dik boek, maar geen bijzonder ingewikkeld boek. De hoofdstukken zijn kort en de verhaallijn is goed te volgen. De omvang schrikt de N2-lezer misschien af, maar het verhaal van Metin zal veel lezers aanspreken. Het boek is daarom ook geschikt voor N2-lezers die de stap naar N3 willen maken. Voor N3-lezers is met name de ontwikkeling die Metin doormaakt interessant, maar ook de relatie die Metin heeft met zijn ouders, met name zijn vader die een grote rol speelt in het boek. De N4-leerling kan het boek ook lezen als een ‘grotestadsroman’ en reflecteren op het genre historische roman en op thema’s als immigratie, anders zijn en je anders voelen en je bevrijden van dat wat je klein houdt.
Didactische en letterkundige analyse
|
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
|
Algemene vereisten |
Bereidheid |
De leerling moet bereid zijn om een dik boek te lezen van maar liefst 596 bladzijdes. Maar de hoofdstukken zijn kort en er gebeurt veel, waardoor de lezer geboeid blijft. |
|
|
Interesses |
Voor leerlingen die geïnteresseerd zijn in moderne Nederlandse geschiedenis en / of het Amsterdam van de jaren 80-90 is Wees onzichtbaar zeer interessant: de geschiedenis van de Bijlmer is nog niet eerder op deze persoonlijke en genuanceerde wijze in een roman beschreven. Ook lezers met interesse voor familieverhoudingen vinden in het weids opgezette Wees onzichtbaar genoeg om over na te denken. |
|
|
Algemene kennis |
Kennis van de (im-)migratiestromingen in de jaren 70-80 is een pre, maar niet noodzakelijk. Wikipedia is aan te raden om bijvoorbeeld definities van communisme, atheïsme, Zaza en alevieten op te zoeken. |
|
|
Specifieke literaire en culturele kennis |
Niet vereist. |
|
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire |
Voor N2 is een woordenboek handig. De schrijver gebruikt voornamelijk woorden die goed te begrijpen zijn voor N3 en N4. |
|
|
Zinsconstructies |
Isik wisselt korte zinnen af met langere, samengestelde zinnen en dialogen. Voor N2 soms wat lang. Voor N3 en N4 geen probleem. |
|
|
Stijl |
Isik neemt de tijd: hij schrijft bloemrijk, met veel beeldspraak, maar het wordt niet té uitbundig. De ik-persoon observeert, waardoor het verhaal niet te zwaar wordt en toegankelijk en aantrekkelijk blijft, ook voor lezers van N2. |
|
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters |
De hoofdpersoon Metin is een rustige en slimme jongen, die gebukt gaat onder zijn thuissituatie en het feit dat hij er op school niet bij hoort. De ouders en zus van Metin spelen ook een belangrijke rol in het boek, al blijft de zus van Metin wat meer op de achtergrond. |
|
|
Aantal karakters |
Er is een viertal karakters van belang in Wees Onzichtbaar. Harun, de vader van Metin, Metins moeder, zijn zus en Metin zelf. Daarnaast spelen een aantal bijfiguren een rol, zoals meneer Rolf, een actief lid van de vele bewonersverenigingen van de Bijlmer en Kaya, Metins enige schoolvriend. |
|
|
Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters |
Naarmate Metin ouder wordt gaat hij zijn ouders anders zien. Zijn moeder ontsnapt aan Metins gewelddadige vader en werkt aan een zelfstandig bestaan. Metins vader wordt na de zoveelste zware mishandeling van Metins moeder opgepakt door de politie en vertrekt na een laatste botsing met zijn vrouw en kinderen voorgoed naar Turkije. Als Metin na een tijd met zijn vader in Izmir belt, mist hij hem ineens. |
|
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning |
Er zijn nogal wat heftige gebeurtenissen in het leven van Metin. De dreiging van Metins vader is altijd aanwezig, voor het hele gezin. De spanning hangt dan ook samen met de vraag of hij zich zal redden, thuis, maar zeker ook in de buurt en op school. Durft Metin zich te laten zien, of blijft hij onzichtbaar? Deze vragen zijn interessant voor de N2/N3/N4-lezer. Daarnaast is er ook veel actiespanning, zoals vechtpartijen, voetbalwedstrijdjes en de Bijlmerramp. Boeiend voor lezers van alle niveaus. |
|
|
Chronologie |
De 104 hoofdstukken zijn onderverdeeld in drie delen die chronologisch zijn opgebouwd, maar binnen de chronologische verhaallijn worden onderbroken door terugblikken en flashbacks. De opbouw is op zich goed te volgen voor lezers van N2, al zijn de delen wel dik en komen er ook terugblikken in het verhaal voor. Goed te doen voor N3. Deel Een begint in 1983, de verteller is dan vijf jaar oud. Deel Twee begint in 1989, als Metin naar het vwo gaat. Deel Drie begint in 1994, het begin van Metins eindexamenjaar. |
|
|
Verhaallijn(en) |
Er is één verhaallijn. |
|
|
Perspectief |
Het perspectief ligt volledig bij Metin, waardoor de lezer een subjectief beeld krijgt. Dit is interessant voor N3-lezers. De lezer volgt de ik-figuur Metin vanaf dat hij vijf jaar is. De gedachtes en gevoelens van de hoofdpersoon zijn goed te volgen. Dat betekent dat de leerlingen zich goed kan identificeren. |
|
|
Betekenis |
N2-lezers zullen Wees onzichtbaar vooral lezen als een meeslepend verhaal over een dromerig jongetje dat opgroeit in een troosteloze, arme wijk waar een geduchte vader, pestkoppen en junks altijd op de loer liggen. Voor de N3-lezer is het interessant om na te denken over het ik-perspectief en over de weerbaarheid en kracht van mensen. Voor zowel de N3- als N4-lezer is de vraag in hoeverre je afkomst je toekomst bepaalt interessant. Voor N4 is het interessant om te reflecteren op de ontwikkeling van het karakter Metin en de vader-zoonrelatie door de jaren heen. Ook de grootstedelijke problematiek geeft de N4-lezer genoeg stof tot nadenken. |
|
Relevante bronnen voor docenten |
|
Murat Isik te gast bij het radioprogramma Nooit meer slapen Robert Vuijsje interviewt Murat Isik in de Volkskrant. |
|
Externe leestips |
|
Hafid Bouazza, Een beer in bontjas Aysel Çalişkan, De nootjes van het huwelijk Mustafa Kör, De lammeren |
|
Auteur docentinfo |
|
Sara Amende |