Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | Bougainville

Introductie

F. Springer (pseudoniem van Carel Jan Schneider; Batavia 1932 - Den Haag 2011) was aanvankelijk Nederlands bestuursambtenaar op Nieuw-Guinea, later consul, zaakgelastigde en ambassadeur in onder andere New York, Bangladesh, Angola, Iran en Oost-Duitsland. Het bijzondere hieraan is dat hij steeds op plaatsen was waar zich op dat moment in de geschiedenis opzienbarende gebeurtenissen plaatsvonden.
Hij schreef een groot aantal verhalen en romans waarin bijna altijd persoonlijke ervaringen zijn verwerkt; hij doet dit op een indirecte manier waarbij opvalt dat zijn hoofdpersonages nogal eens namen hebben met de initialen F.S. In zijn werk komen zijn Indische jeugd en zijn belevenissen op de meest uiteenlopende plaatsen in de wereld naar voren; de verhalen spelen zich vrijwel nooit in Nederland af.
Kenmerkend voor Springer zijn de Angelsaksisch aandoende wijze van humoristisch en onderhoudend vertellen, zijn milde ironie, zijn tekening van treurige patsers en innemende klunzen, de tragiek van mensen die tobben met de vergeefsheid van het bestaan en die elkaar kwijtraken.

Inhoud

Tijdelijk zaakgelastigde Bo, vertegenwoordiger van de staat der Nederlanden in het piepjonge Bangladesh van 1973, ontmoet vlak nadat hij in deze functie is benoemd heeft opgepakt zijn oude jeugdvriend Tommie Vaulant in de hoofdstad Dacca. Deze is inmiddels persoonlijk assistent van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, in wie de lezer Kurt Waldheim kan herkennen. De volgende ochtend verdrinkt Tommie; 's middags spoelt hij aan op het prachtige strand van Cox' Bazaar. Tijdens Bo's werkzaamheden als diplomaat ontvangt hij van Tommies weduwe uit Amerika een pak papieren, hem nagelaten door Tommie. Het blijken de dagboeken van Tommies opa te zijn, aangevuld met dagboekfragmenten van Tommie zelf. Zo komt Bo er achter wat zich heeft afgespeeld tussen Tommie en diens jeugdvriendin Madeleen, vlak voordat hij met een VN-delegatie naar Bangladesh moest afreizen. De climax van het verhaal komt als Bo later in Nederland Madeleen ontmoet op een schoolreünie. Hij is, samen met de lezer, de enige die van beide kanten het verhaal erover heeft gehoord. Hij vertelt Madeleen niet wat hij (en met hem de lezer) allemaal weet.

Moeilijkheid

Bougainville blijkt voor scholieren een lastig boek te zijn. Dat komt door de structuur: Springer laat vooral in het begin van het boek veel onuitgelegd. Het ene fragment na het andere introduceert situaties en personages die veel met elkaar te maken hebben, maar die hechte verbanden worden vaak pas later zichtbaar. Gedeeltelijk - want wie nauwkeurig leest, zal uit verwijswoordjes en andere verwijzingen al kunnen reconstrueren wat personages met elkaar te maken hebben. Ook de verschillende (ik-)perspectieven die gehanteerd worden, steeds door andere personages, kunnen de onervaren lezer in de war brengen. Ten slotte laat Springer de uiteenlopende personages verschillende registers gebruiken: de hoofdpersoon-diplomaat vertelt bijvoorbeeld vlot maar gebruikt veel inside information, de negentiende-eeuwse opa hanteert archaïsch taalgebruik. Maar uiteindelijk wordt het verhaal heel vlot verteld en valt er ook veel te lachen. Het ligt wel aan de literaire competentie van de leerling of die dit kan beleven. Het is vooral van belang dat de leerling aangespoord wordt om in een flink tempo door te lezen; het begrip ontstaat dan wel.