Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | De voeten van Abdullah

Introductie

Hafid Bouazza (1970) werd geboren in Marokko en verhuisde in 1977 naar Nederland, waar hij met zijn gezin werd herenigd. Hij studeerde Arabische klassieke letterkunde in Amsterdam. Bouazza debuteerde in 1996 met de verhalenbundel De voeten van Abdullah. Hij behoorde hiermee tot de eerste Marokkaanse Nederlanders die een boek publiceerden. De receptie van deze verhalenbundel was positief: Bouazza ontving de E. du Perronprijs voor dit werk.
Bouazza's stijl in De voeten van Abdullah was nieuw voor de Nederlandse literatuur. De verhalen kunnen als fantasierijk, bizar, sensueel en magisch worden getypeerd. Het debuut was voor vele journalisten aanleiding om Bouazza vooral te ondervragen over zijn afkomst en zijn mening over Nederlanders. Bouazza heeft hier geen boodschap aan. Hij wil niet als allochtone schrijver neergezet worden. Verder geldt hij als een criticus van het islamitische geloof.
Bouazza krijgt als kritiek dat hij te archaïsch en gekunsteld schrijft en daarbij de lezer uit het oog verliest. Hans Goedkoop verwoordde het in 1998 als volgt: een 'kunststaal' die zijn 'eigen graf groef'. Zelf wuift hij deze kritiek weg door te stellen dat het juist gaat om het koesteren van de taal. Hij heeft grote bewondering voor de oudere Nederlandse literatuur. Van Bouazza verschenen onder andere ook Apollien (1998), Momo (1998), Een beer in bontjas (2001), Salomon (2001), Paravion (2003; De Gouden Uil 2004 en nominatie AKO Literatuurprijs 2004) en Spotvogel (2009).

Inhoud

De voeten van Abdullah is een verhalenbundel bestaande uit acht (vanaf 2002 negen) vertellingen die zich grotendeels afspelen in Bertollo, een Arabisch (Marokkaans?) dorpje. In de verhalen keren vaak dezelfde personages terug. Zo spelen de jongens Khadroen, Moehand en Hafid een grote rol in vier verhalen. In hun dorp wordt seksualiteit onderdrukt en gecontroleerd en dit leidt tot broeierige en gewelddadige situaties. Daarnaast laat Bouazza zien dat het rigide toezicht op lust een groot beroep doet op eigen creativiteit, zoals het verhaal van de vrouwen aantoont die fallusachtige groentes koesteren wanneer hun mannen bidden. Seksualiteit en seksueel geweld spelen sowieso een grote rol in dit boek. Het boek opent met het verhaal van een oude man, de ik-figuur, die vertelt hoe hij Sibawayh destijds als slaaf heeft gekocht op de markt. Hij neemt de jongen als seksspeeltje mee naar huis. In poëtische taal wordt vervolgens verslag gedaan van het seksueel geweld dat volgt. Terug in het heden krijgt de oude man voor de deur van zijn arts een fikse afranseling en hij valt door de stokslagen van zijn ezel. Het blijft onduidelijk of hij deze aanslag overleeft. In het titelverhaal keren de voeten van de broer van de ik-figuur (ditmaal een jonge jongen) terug uit de heilige oorlog. Wanneer zij zich aandienen aan de voordeur, schrijft Bouazza: 'Op de grond, voor de deurdrempel, stond Abdullah: twee voeten, fraai boven de enkels geamputeerd, die uitliepen in wat op salamischijfjes leek. De enkels waren bestoft en de nagels zwart van een lange tocht. De afdruk van sandalen, die waarschijnlijk onderweg waren versleten en afgedankt, was zichtbaar. De paarse aders waren opgezwollen. Onmiskenbaar: het was mijn broer Abdullah.' De voeten keren in een later verhaal terug, waarin de jongen Hafid de teruggevonden voet als wapen gebruikt. De verhalen spelen zich niet alleen in Marokko af. De ik-figuur uit 'Apollien' komt via de pin-ups van de vrijgezel uit zijn dorp terecht in Amsterdam. 

Moeilijkheid

Dit boek lijkt bij een oppervlakkige lezing bestaande vooroordelen over de Marokkaanse cultuur te bevestigen, terwijl hier iets heel anders gaande is. Het is daarom belangrijk dat de docent de keuze voor dit boek begeleidt. De begeleiding kan eruit bestaan te beoordelen of de leerling dit lastige boek aankan. Betreft het een N3-lezer die daadwerkelijk toe is aan een pittig boek op N4-niveau? Gaat het om een ervaren N4-lezer? In deze gevallen kan dit boek met een gerust hart aanbevolen worden. Maar een N3-lezer met een nog weinig ontwikkelde reflecterende manier van lezen, zal onherroepelijk struikelen over dit boek. Om plezier te beleven aan de verhalen van Bouazza is het nodig om tussen de regels door te lezen, om het spel van allochtoon/autochtoon en stereotypen te herkennen. Verder zal een beginnend N3-lezer struikelen over de poëtische stijl, soms verwarrend genoeg gekoppeld aan gruwelijke gebeurtenissen. Bedenk dat N3 voor havo 5 het normale eindniveau is. Voor vwo 6 is dit N4.
Om deze redenen is ervoor gekozen bij dit boek slechts één opdracht van N3 toe te voegen. Er zijn twee opdrachten op respectievelijk N4- en N5-niveau. De laatste opdracht is bestemd voor N6-lezers. Leerlingen met een zeer uitgebreide literaire competentie kunnen gewezen worden op deze laatste opdracht.