Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | Een vlucht regenwulpen
Introductie
Maarten 't Hart is een van de meest gelezen (en vertaalde) Nederlandse schrijvers. Hij werd in 1944 geboren en groeide op in een orthodox gereformeerd gezin in Maassluis. Toen hij in 1962 begon met zijn studie biologie heeft hij zich van het geloof afgekeerd. In 1978 promoveerde hij op een onderzoek naar stekelbaarsjes. Zowel het geloof als de planten- en dierenwereld spelen een belangrijke rol in het werk van 't Hart. Ook blijkt uit zijn werk een grote liefde voor literatuur en klassieke muziek.
Zijn bekendste werk, Een vlucht regenwulpen uit 1978 (in 2014 middelpunt van de campagne Nederland leest), is in 1981 verfilmd. Voor Het woeden der gehele wereld ontving 't Hart in 1994 de Gouden strop, de prijs voor het beste spannende boek.
Maarten 't Hart is regelmatig te gast in praatprogramma's op de televisie en in de zomer van 2014 had hij een eigen televisieprogramma, Maartens moestuin. In de jaren 90 van de vorige eeuw baarde hij opzien door in het openbaar in vrouwenkleren op te treden als Maartje 't Hart.
Bij leerlingen zijn, blijkens de reacties op scholieren.com, vooral 't Harts 'spannende' boeken De kroongetuige (1983) en De zonnewijzer (2002) populair. Ook Een vlucht regenwulpen wordt nog steeds veel gelezen.
Inhoud
'Een vlucht regenwulpen is een fenomeen. Er werden een miljoen exemplaren van het boek verkocht. De verfilming ervan is een klassieker geworden, net als het boek zelf. Een beklemmende geschiedenis over een door afkomst en opvoeding tot isolement gedoemd kind, wiens angsten en dwangneurotische trekken verzacht worden door een grote opmerkingsgave, een hartstochtelijke aard en een diepe liefde voor de natuur. Een onvergetelijk verhaal uit een tijd toen Nederland een universum was, en een dorpje de hele wereld.'
bron: benaliboekt.nl
In Een vlucht regenwulpen vertelt de dertigjarige Maarten, hoogleraar biologie, zijn levensgeschiedenis. Hij beschrijft twee weken uit zijn leven, maar blikt veelvuldig terug op zijn verleden. Het verhaal begint met het trouwfeest van Maartens beste vriend Jakob. Op het feest ontmoet hij een zusje van Martha, voor wie hij sinds de middelbare school een obsessieve liefde koestert. Hij maakt een afspraakje met het zusje om over twee weken samen een concert te bezoeken, maar wordt direct daarna overvallen door de dwanggedachte dat hij dan dood zal zijn.
Allengs wordt duidelijk hoezeer Maartens liefde voor Martha niet alleen zijn leven bepaalt, maar ook verweven is met de liefde voor zijn inmiddels overleden moeder.
Enkele dagen later vertrekt Maarten voor een congres naar Bern. Daar ontmoet hij Adrienne, op wie hij voorzichtig verliefd wordt. Na afloop van het congres logeren Maarten en Adrienne enkele dagen bij Ernst Bitzius en besluiten zij een bergwandeling te maken. Tijdens de tocht zoeken Adrienne en Bitzius steeds meer toenadering. Maarten valt tijdens een moeilijke afdaling en vreest dat zijn laatste uur heeft geslagen. 's Nachts herbeleeft hij zijn val keer op keer en in een koortsachtige droom ziet hij Martha, duidelijker dan hij haar ooit eerder heeft gezien.
Moeilijkheid
Voor de meeste N3-lezers is Een vlucht regenwulpen een moeilijk, zo niet te moeilijk boek. De hoofdpersoon en zijn gedachte- en gevoelsleven staan ver van jonge lezers af. Meer gevorderde lezers daardoor juist zijn geïntrigeerd. Het zal maar weinig lezers ontgaan dat Maarten intens eenzaam is. De gemiddelde N4-lezer zal ook zien wat de relatie is tussen Maartens obsessieve liefde voor Martha en de dood van zijn moeder. Voor de gevorderde N4- en N5-lezer zijn de vele motieven interessant. Ook voor N5-lezers is het nog best een uitdaging om op een dieper niveau verbanden te leggen tussen alle aspecten van het verhaal.
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
Algemene vereisten |
Bereidheid | De omvang van de roman (197 pp.) is alleszins te overzien. De leerling moet bereid zijn zich te verplaatsen in de (vreemde) gedachten en leefwereld van een volwassen hoofdpersoon. De meeste (beginnende) N3-lezers zijn nog niet zo ver. |
| Interesses | Een vlucht regenwulpen is vooral interessant voor leerlingen die ervan houden om zich te verdiepen in de psychologie van personages. Veel beschrijvingen van de natuur. Leuk voor leerlingen die daar belangstelling voor hebben, andere vinden dat weer saai. Veel van deze beschrijvingen zijn betekenisdragend, dus er kan niet zomaar overheen gelezen worden. | |
| Algemene kennis | Het verhaal speelt zich af in de jaren 70. Enig besef van de tijdgeest is een pre. | |
| Specifieke literaire en culturele kennis | Leerlingen moeten wel enige ervaring hebben in de omgang met ongemarkeerde tijdsprongen. N3-lezers zouden daar moeite mee kunnen hebben. | |
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire | Over het algemeen niet moeilijk, maar soms een beetje gedragen, ouderwets. Minder ervaren lezers moeten daar aan wennen. |
| Zinsconstructies | De zinnen zijn niet extreem lang of ingewikkeld, maar als er gedachten worden beschreven die conceptueel moeilijk zijn, kunnen N3- en minder ervaren N4-lezers in de problemen komen. Een voorbeeld: 'De bergen hebben de strijd tegen het verloop van de seizoenen definitief gewonnen, hebben de tijd afgeschaft, liggen daar, onveranderlijk, verstard, zwijgend, eenzaam, in eeuwig wintertij.' | |
| Stijl | Veel beschrijvingen. Voor N3-lezers zal dat de vaart hier en daar uit het verhaal halen. Over het algemeen vinden leerlingen dat de gevoelens van de hoofdpersoon duidelijk worden beschreven - hetgeen hem in hun ogen echter niet minder raar of bijzonder maakt. | |
Vertrouwheid met literaire personages |
Karakters | De hoofdpersoon, Maarten, is een round character. De lezer krijgt een duidelijk en gedetailleerd beeld van wat er in hem omgaat. Van de overige personages (de belangrijkste zijn Martha, Maartens moeder, Jakob Adrienne en Ernst Bitzius) krijgt de lezer geen volledig beeld, omdat ze alleen door Maarten worden beschreven. |
| Aantal karakters | Geen probleem. | |
| Ontwikkeling van en verhouding tussen karakters | Maarten is het enige personage dat een ontwikkeling doormaakt. De ontmoeting met Martha's zus en de daardoor getriggerde dwanggedachte dat hij zal sterven zijn aanleiding tot zelfonderzoek. In de loop van het verhaal verandert zijn perceptie van zijn leven, de dood en zijn lot. De val die Maarten aan het einde van het verhaal bijna fataal wordt, leidt ertoe dat hij zijn lot, waar hij gedurende het hele verhaal mee worstelt, onder ogen ziet. | |
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning | Het verhaal is niet spannend - dat merken ook de leerlingen op die hun boekverslag op scholieren.com hebben geplaatst. Desalniettemin worden veel leerlingen gegrepen door de bijzondere gedachtewereld van Maarten, waardoor ze toch graag verder willen lezen. Beginnende N3-lezers zouden het verhaal saai kunnen vinden. |
| Chronologie | Het verhaalheden beslaat ongeveer twee weken. | |
| Verhaallijn(en) | Twee verhaallijnen, heden en verleden (vanaf vroege jeugd). De wisselingen van tijd zijn veelal ongemarkeerd en het verleden wordt in de tegenwoordige tijd beschreven. Daardoor én doordat soms niet duidelijk is wat Maarten denkt en wat er nu feitelijk gebeurt, kunnen minder ervaren lezers in de war raken. | |
| Perspectief | Ik-perspectief vanuit Maarten, afwisselend belevend (heden) en beschouwend (verleden) ik. Dat zal de meeste lezers ontgaan en dat is ook niet erg. Interessant voor N5. | |
| Betekenis |
De roman is zeer rijk aan betekenissen. Voor Abdelkader Benali gaat Een vlucht regenwulpen over 'de zoektocht naar vrijheid, los van geloof of familie'. Volgens 't Hart zelf gaat Een vlucht regenwulpen 'over een eenzelvige man die zijn moeder kwijt raakt.' |
|
Relevante bronnen voor docenten |
Wam de Moor, 'Maarten 't Hart. Een vlucht regenwulpen', in: Lexicon van literaire werken, 1998 |