Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | El Negro en ik

Introductie
Frank Westerman (1964) is journalist en schrijver. Hij studeerde Tropische Cultuurtechniek in Wageningen. Voor zijn afstudeeronderzoek verbleef hij in 1987 in Peru, waar hij de precolumbiaanse irrigatiemethoden van de Aymara in de Andes bestudeerde. In die tijd schreef hij zijn eerste journalistieke reportages.
In 1992 werd hij correspondent voor de Volkskrant in Belgrado. Samen met zijn collega Bart Rijs wist hij als enige Nederlandse journalist door te dringen tot Srebrenica ten tijde van de val in 1995. Zij schreven daarover het boek Het zwartste scenario. Als verslaggever van NRC Handelsblad bezocht hij diverse internationale brandhaarden. Tussen 1997 en 2002 werkte hij voor deze krant in Moskou als correspondent. Sinds 2002 woont en werkt hij als fulltime schrijver in Amsterdam.
Zie voor een uitvoeriger overzicht: frankwesterman.nl.

Inhoud
Als 19-jarige student tropische landbouw belandde Frank Westerman bij toeval in Banyoles, een stadje in de Spaanse Pyreneeën. In het museum voor natuurhistorie kwam hij oog in oog te staan met een halfnaakte man van 1,35 meter hoog met een speer en een schild, die op een voetstuk stond genageld in een glazen kast. Het bleek een in de negentiende eeuw opgezette mens uit Afrika.  De conservatoren van het museum smeerden hem eens per kwartaal in met schoensmeer, omdat de chemicaliën waarmee hij was geconserveerd ontkleuring van de huid tot gevolg hebben. 'El Negro', zoals de man uit Botswana wordt genoemd, was een bekende publiekstrekker in het museum. 'Hij was een mens, gevild en daarna gevuld als een opgezet dier. Ik kreeg het warm en voelde mijn haarwortels prikken - gewoon uit een ongericht gevoel van schaamte,' schrijft Westerman.
Westerman bedacht dat als iemand de identiteit van de opgezette man kon achterhalen, dit exotisch object misschien wel weer een mens werd. Hij kocht in het museum twee ansichtkaarten van El Negro. In 1997, toen kranten schreven dat El Negro onder druk van de Afrikaanse ambassadeurs niet langer werd tentoongesteld, vond hij die ansichtkaarten terug en gaf ze een plaats op zijn prikbord. 'We hadden dagelijks oogcontact en geleidelijk aan begonnen de ideeën te rijpen. Ik zag El Negro voor me als de hoofdpersoon in een 'postume biografie', een beschrijving van wat er met hem was gebeurd - van het moment dat hij in handen viel van zijn preparateur tot aan zijn verwijdering van het toneel.' Hij meende dat die gebeurtenissen ook de ontwikkeling van het Europese denken over ras zou weerspiegelen.
Westerman volgt de weg van El Negro van Parijs via Barcelona naar de Pyreneeën en bekritiseert en passant de westerse ontwikkelingshulp. Elk hoofdstuk van El Negro en ik is een afgerond geheel met een eigen sfeer die contrasteert met het voorgaande. In elk hoofdstuk introduceert Westerman nieuwe personen die hij raak typeert, terwijl ze ons meestal als gids met hun specifieke kennis een stap dichter bij El Negro brengen. Bijna achteloos weeft de auteur het verlies van zijn geloof in het ontwikkelingswerk door zijn zoektocht naar de zwarte mens die was opgezet als betrof het een krokodil of een Kaapse leeuw. Aan het eind van zijn boek concludeert de auteur dat 'als ontwikkelingshulp al geen openlijk imperialisme was, dan toch cultuurimperialisme'.

Moeilijkheid
De grootste moeilijkheid is hier: niet te blijven steken op een te concreet niveau. De schrijver heeft een vlot, ‘waargebeurd’ verslag geschreven, dat bij vlagen spannend is. Velerlei zaken worden losjes aan elkaar geknoopt. De lezer moet aandachtig lezen, scherp blijven en het overzicht bewaren; hij moet ook beseffen dat Westerman zich in zijn non-fictie van literaire middelen bedient en daarmee diepere lagen creëert. De reconstructie van de lotgevallen van El Negro blijkt vooral ook een kapstok voor morele, existentiële en filosofische vragen. Een N3-lezer zal hier meer moeite mee hebben dan lezers van de hogere niveaus.

Didactische en letterkundige analyse