Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | Het boek van Bod Pa
Introductie
Anton Quintana is het pseudoniem van Antoon Adolf Kuyten (Amsterdam, 6 september 1937 - Hoorn, 15 oktober 2017). Hij werd wel de meester van de vertelkunst genoemd vanwege de sfeer in zijn verhalen. Anton was de oudste van een tweeling. Tijdens zijn geboorte werd een fout gemaakt waardoor de helft van zijn gezicht scheef kwam te staan. Dit frustreerde hem de rest van zijn leven.
Anton groeide niet op in een gelukkig gezin. Vader sloot zich voor de oorlog aan bij de NSB en vernoemt Anton naar Mussert en Hitler. Hij vertrok en laat de jongens achter. Ze hebben elkaar nooit meer gezien. Na het overlijden van hun moeder groeit Anton met zijn broer op in het Burgerweeshuis. De broers zijn elkaars rivalen op ieder terrein. Beide besluiten afzonderlijk van elkaar te schrijven. Uiteindelijk spreken zij af dat Anton zich beperkt tot jeugdboeken en avonturen- en misdaadromans. Zijn broer André legt zich toe op poëzie. Na de vroegtijdige dood van zijn broer in 1979 schrijft Anton een jaar helemaal niet meer, zo erg vindt hij het. Zelf overleed Anton op tachtigjarige leeftijd.
Anton gebruikte zijn levenservaring om filosofische boeken te schrijven waarin de zoektocht naar de eigen identiteit en de beproevingen van het leven vaak centraal staan. Ook komt vaak een strenge en harde wijze figuur voor in de verhalen, die de angstige onzekere hoofdpersoon begeleidt.
Inhoud
Let op: onderstaande tekst bevat belangrijke details over de afloop van het verhaal.
Perregrin is de vijftienjarige zoon van een stamhoofd in Mongolië. Hij breekt regelmatig zonder aanleiding zijn been. Bovendien geneest dit heel langzaam. Ten einde raad ontbiedt zijn rijke vader een oude vriend: de sjamaan Bod Pa. Bod Pa blijkt een mismaakte, blinde en vaak dronken dwerg die bovendien al vijftien jaar een niet te verslagen kampioen zwaardvechten is. Hij lijkt zich niet erg te bekommeren om Perregrins been. Met veel grapjes neemt hij Perregrin in de maling en noemt hem steeds Pelgrim, zoekende in de ziel. Verder maakt hij Perregrin helemaal dol door hem onbegrijpelijke orders te geven. Zijn vader lijkt veel vertrouwen in Bod Pa te hebben en gaandeweg raakt Perregrin toch aan de sjamaan gehecht. Hij komt erachter dat alles wat de sjamaan doet of zegt een reden heeft. Uiteindelijk blijkt Bod Pa toch een goede raadgever te zijn voor Perregrin. Als Bod Pa namelijk weer vertrekt, is Perregrin een zelfbewuste jonge man die klaar gestoomd is om zijn vader als stamleider op te volgen.
Moeilijkheid
N3-lezers, maar ook de beginnende N4-lezers, zullen sommige stukken te langdradig vinden. Ook zullen zij, net als Perregrin, regelmatig in verwarring raken door de onvoorspelbare Bod Pa. Het is daarom belangrijk dat zij gestimuleerd worden om door te lezen. De gebruikte symboliek zal zeker door de N3-lezer niet meteen herkend worden waardoor de diepere lagen hem ontgaan. De filosofische inslag van het werk zal voor de ervaren N4- en N5-lezer een uitdaging zijn om verder te denken dan het verhaal zelf.
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
Algemene vereisten |
Bereidheid | De lezer moet een ruime leeservaring hebben om Het boek van Bod Pa te kunnen waarderen en hij moet accepteren dat hij niet meteen antwoorden vindt op al zijn vragen. Hij moet dus willen doorlezen. Voor een N3-lezer kan dat echt een probleem zijn. De N4- of N5-lezer zal doorhebben dat er iets moois staat te gebeuren en dat hij uitgedaagd wordt om zich te verdiepen in het rare mannetje dat Bod Pa heet. Ook wordt deze lezer aan het denken gezet over de vragen die Perregrin stelt en de raadselachtige antwoorden die hij krijgt. Het zal hem stimuleren na te denken over zijn eigen identiteit. Bovendien is het voor hem interessant om de wijsheden van Bod Pa filosofisch en/of wetenschappelijk te benaderen. |
| Interesses | Vooral filosofisch ingestelde leerlingen zullen genieten van Het boek van Bod Pa. De mystiek en symboliek zal de N3-lezer wel opvallen, maar in principe hoeft hij niet alles te begrijpen. N4- en N5-lezers zullen de filosofische insteek juist heel erg waarderen. | |
| Algemene kennis | Maar weinig lezers zullen beschikken over kennis over Mongolië ten tijde van Marco Polo. Door de roman kunnen zij daar het een en ander over lezen. Het bestuderen van achtergrondinformatie kan de leeservaring verdiepen. | |
| Specifieke literaire en culturele kennis | Sjamanisme is een belangrijk onderwerp in Het boek van Bod Pa. Het is aan te raden daarover achtergrondliteratuur te raadplegen. | |
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire | Geen probleem. |
| Zinsconstructies | De zinnen zijn vaak dialogen waarin duidelijk is wie aan het woord is. Maar Bod Pa verpakt zijn wijsheden vooral in gedichtjes. Dit kan voor de N3-lezer heel onduidelijk zijn. Als hij doorleest, wordt het voor hem ook duidelijk. De zinnen zijn niet lang, maar vaak heel poëtisch. De N4- of N5-lezer zal hier minder moeite mee hebben. | |
| Stijl | De gedichtjes zijn vaak heel komisch. Ook heeft Quintana in de dialogen veel absurditeit en doordenkertjes verwerkt. Dit zal zowel de N3- als de meer ervaren lezer opvallen. Het is zelfs een van de belangrijkste redenen waarom lezers zo genieten van het boek en waarom ze zo nieuwsgierig zijn naar het einde. Verder zijn uitgebreide natuurbeschrijvingen vaak metaforen voor psychologische veranderingen. Deze metaforen zullen de N3-lezer niet afremmen, maar sommige metaforen zullen hen ontgaan. De N4-lezer zal een flinke kluif hebben aan de filosofische uitspraken, maar voor de N5-lezer zijn juist de aspecten rond de schrijf- en vertelstijl interessant. | |
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters | Bod Pa en Perregrin zijn de hoofdpersonages. Vader heeft een heel kleine bijrol. |
| Aantal karakters | Drie; een overzichtelijk aantal voor elke lezer. | |
| Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters | Perregrin ontwikkelt zich van een angstig, bang jongetje tot een zelfverzekerde jonge man die zelf kan nadenken en beslissingen kan nemen. Hij is een waardige opvolger van zijn vader geworden. Voor de N3-lezer is het een uitdaging om door te hebben wie zorg draagt voor de genezing van Perregrin. Heeft Bod Pa dat echt gedaan of heeft Perregrin dit zelf voor elkaar gekregen? | |
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning | De spanning wordt opgebouwd tijdens de dynamische gesprekken die gevoerd worden tussen Bod Pa en Perregrin. Het gaat dan vooral om de spanning die zich ontwikkelt bij Perregrin. De N3- en N4-lezer zal willen weten wat er gaat gebeuren en wil doorlezen. |
| Chronologie | Het boek van Bod Pa vertelt het verhaal van Perregrin waarin regelmatig flashbacks voorkomen die meer vertellen over het harde leven van Bod Pa en hoe hij de vader van Perregrin heeft leren kennen. Ze volgen elkaar wel chronologisch op, maar sluiten niet op elkaar aan. Voor de N3-lezer kan dit lastig zijn, maar waarschijnlijk niet onoverkomelijk. | |
| Verhaallijn(en) |
De hoofdlijn is het verhaal van Perregrin en de strijd die hij moet voeren om zijn eigen weg te vinden. Hij wordt hierbij begeleid door Bod Pa. De andere twee verhaallijnen zijn die van het leven van Bod Pa als zwaardvechter en zijn eigen strijd tegen drank, stemmingswisselingen en andere vijanden. Een (kleinere) verhaallijn is die van het verleden dat de vader van Perregrin en Bod Pa delen. |
|
| Perspectief | Er is sprake van een alwetende verteller die zo af en toe in het hoofd kruipt van Perregrin en Bod Pa. Hierdoor leer je ook de gedachten kennen van beide hoofdpersonages. | |
| Betekenis | Voor alle lezers geldt dat het boek zich er bij uitstek toe leent om er een eigen, persoonlijke betekenis aan toe te kennen. Voor de N3-lezer zal de zoektocht naar de eigen identiteit betekenisvol zijn, terwijl de mystiek en symboliek voor de N4-lezer een extra laag inhoudt. De N5-lezer zal meer betekenislagen kunnen ontdekken, vooral ook op het gebied van psychologie, het verder ontdekken van de eigen identiteit, illusie en desillusie. | |
Relevante bronnen voor docenten |
woutertjepieterseprijs.nl | juryrapport van de Libris Woutertje Pieterse Prijs 1996 woutertjepieterseprijs.nl | 'Lestips bij 20 winnende boeken' (kijken bij '1996 Anton Quintana, Het boek van Bod Pa') trouw.nl | interview met Anton Quintana over Het boek van Bod Pa |