Docenten Nederlands 15-18
| niveau 4 | Warenar
Introductie
Pieter Corneliszoon Hooft (1581–1647), renaissancist, humanist, literator, historicus, bestuurder en rechter, was een van de belangrijkste figuren in het openbare leven van begin zeventiende eeuw. Afkomstig uit een geslacht van welgestelde Amsterdamse kooplieden en bestuurders werd hij op zeventienjarige leeftijd door zijn vader op een 'grand tour' naar Frankrijk en Italië gestuurd, voor de voltooiing van zijn opvoeding.
Hooft schreef Nederlandse Historiën (N6 op deze site), een omvangrijk geschiedeniswerk over de eerste jaren van de Tachtigjarige Oorlog, poëzie, tragedies en andere stukken, waaronder het blijspel Warenar. Als drost van Muiden bewoonde hij het Muiderslot, waar hij een groep van invloedrijke intellectuelen - mannen en vrouwen - ontving, die later werd aangeduid als de Muiderkring. Tegenover de strijd tussen Remonstranten en Contra-Remonstranten nam hij een neutrale positie in.
Inhoud
De Amsterdammer Warenar heeft een pot met gouden munten ontdekt, die door zijn grootvader in het huis is verborgen. Hij is daardoor een ongelukkige vrek geworden, die alleen maar bang is dat het goud zal worden gestolen. Hij heeft niet eens door dat zijn dochter Klaartje hoogzwanger is. Anderen merken dat hij steeds vreemder gaat doen. Wat hij vreest, gebeurt juist door zijn paranoïde gedoe: de pot met goud wordt gestolen. Allerlei intriges rondom Klaartje en de pot komen aan het einde mooi op hun pootjes terecht en Warenar geneest zelfs van zijn gierigheid.
Moeilijkheid
Het verhaal is heel eenvoudig, maar leerlingen zonder ervaring met toneeltekst kunnen moeite hebben met het toneelmatige karakter van dit boek. Wat hierbij goed kan helpen, is het hardop voorlezen van de tekst. De docent kan dit alleen doen, maar een goede suggestie is ook de rollen te verdelen onder leerlingen. Lastiger is het voor de meeste leerlingen en ook voor sommige docenten Warenar in de oorspronkelijke editie te lezen; dit valt af te raden. Zelfs het lezen van de tekst met annotaties op dbnl.org is al een stevige klus. Dat komt niet alleen door het zeventiende-eeuws Nederlands van dit blijspel, maar ook door de keuze van Hooft voor verschillende dialectvormen en typische volksuitdrukkingen. Een teksteditie met vertaling is aan te bevelen. De docent die Warenar klassikaal wil lezen, moet zich goed op de hoogte stellen van allerlei aspecten die kenmerkend zijn voor (het Amsterdam van) die tijd, en van de dramatische en humoristische technieken van zo’n komedie. De uitgave in de serie 'Tekst in context' (AUP) komt hier ruimschoots aan tegemoet.
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
Algemene vereisten |
Bereidheid | Een toneelstuk, in ouderwetse taal – zoiets gaan lezen vraagt nogal wat van een leerling. Anderzijds: het boekje is dun; ook is de inhoud kleurrijk en grappig. Het geeft een prachtig beeld van het volksleven in Amsterdam begin zeventiende eeuw. Hiermee kan de weerstand van sommige leerlingen tegen historisch werk worden doorbroken, zeker als gekozen wordt voor een moderne hertaling. |
| Interesses | Nieuwsgierigheid naar het volksleven in Amsterdam vierhonderd jaar geleden en naar humor in volkstoneel kunnen lezers motiveren zich in het werk te verdiepen. N4- en N5-lezers zullen daar minder moeite mee hebben dan N3-lezers. | |
| Algemene kennis | Bij lezers van alle niveaus moet aandacht besteed worden aan kennis van maatschappij en volksleven in het Amsterdam van begin zeventiende eeuw. De Warenar-uitgave in de serie 'Tekst in context' voorziet hierin. | |
| Specifieke literaire en culturele kennis | Kennis van de oorsprong van het toneelstuk is niet nodig, maar inzicht in technieken, structuur en functie van blijspelen vergroot wel het begrip, met name voor N3-lezers. | |
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire | Lezen in hertaling is noodzakelijk. In de oorspronkelijke taal: bijzonder moeilijk, zelfs met de ondersteuning van annotaties zoals op dbnl.org. Het gebruik van typische uitdrukkingen en verwijzing naar zaken en gebruiken die typerend zijn voor die tijd, maken het zelfs in de vertalingen zo nu en dan lastig. Zo worden toespelingen op de zwangerschap van Claertje gemaakt met uitdrukkingen die wij niet meer kennen. |
| Zinsconstructies | In hertaling: goed te doen voor N3, N4 en N5. | |
| Stijl | Ook de stijl is volks, met de nodige sappige uitdrukkingen en scheldwoorden. Leerlingen van N3, N4 en N5 zullen dit kunnen waarderen. Sommigen kunnen het te grof vinden. | |
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters | N3-lezers zullen misschien wat moeite hebben met het begrijpen van typische personages als Warenar met zijn obsessie en Rijkert met zijn afkeer van rijke dames, maar N4- en vooral N5-lezers zullen die grappige typeringen kunnen waarderen. |
| Aantal karakters | Er zijn betrekkelijk weinig personages. Goed te overzien dus. | |
| Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters | De karakterontwikkeling is erg eenvoudig en zal dus geen probleem vormen. Warenar verandert; de andere personages zijn typen. Aan te bevelen voor N3, N4 en N5: een overzichtje maken van de personages en de relaties. | |
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning | Spannend in moderne zin is dit blijspel niet; juist onervaren lezers zullen de handelingsspanning als kinderlijk kunnen ervaren. Subtieler is de spanning die door dramatische ironie ontstaat, veelvuldig door Hooft gebruikt. N3-lezers zullen geholpen moeten worden die te herkennen; N4- en N5-lezers zullen daar minder moeite mee hebben. |
| Chronologie | De gebeurtenissen voltrekken zich chronologisch, in een kort tijdsbestek. Zeer eenvoudig. | |
| Verhaallijn(en) | Er zijn twee verhaallijnen die in de Proloog al genoemd worden en aan het einde weer bij elkaar komen: zwangerschap en huwelijk van Claertje, en de wederwaardigheden rond de pot met goud. Niet moeilijk. | |
| Perspectief | Het is een toneeltekst met aanduidingen van de personages die spreken. Onervaren lezers zullen goed op die aanduidingen moeten letten. Daaruit valt ook vaak op te maken in welke situatie personages zich bevinden: binnen of buiten, voor het huis of elders in de stad. Hardop lezen van de tekst, eventueel door verschillende leerlingen, kan hierbij veel steun bieden. | |
| Betekenis | Voor N3-lezers is Warenar interessant om het heldere beeld van Amsterdam en het volksleven in die tijd. Ook zal deze groep lezers door dit werk een helder beeld kunnen krijgen van levenslessen die Hooft belangrijk vond. N4-lezers kan hulp geboden worden in het doorzien van verteltechniek, literaire middelen en humor. Voor N5-lezers is vooral de satirische kijk van Hooft op verschillende bevolkingsgroepen en Hoofts literaire plaats op internationaal niveau interessant. Kortom: een grondige voorbereiding van de docent is onontbeerlijk voor betekenisgeving aan de leerling. | |
Relevante bronnen voor docenten |
|