Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | Wij slaven van Suriname
Introductie
Zie de korte biografie/introductie op canonvannederland.nl.
Inhoud
Wat voor land is Suriname eigenlijk? De schrijver en activist Anton de Kom (1898-1945), geboren Surinamer, beantwoordt die vraag door de geschiedenis van het land uiteen te zetten, aan de hand van verschillende bronnen. Dat levert een heftig beeld op: Nederland heeft zijn kolonie eeuwenlang op ongekende wijze uitgebuit. En na de afschaffing van de slavernij in 1863 heeft Suriname door de aanpak van de machthebbers eigenlijk geen enkele kans gehad om zich te ontwikkelen. De Kom plaatst de actuele situatie (rond 1930) in het licht van het historische onrecht.
In Wij slaven van Suriname beschrijft Anton de Kom dus de geschiedenis van Suriname. Dat was nieuw: geschiedschrijving van Suriname door een Surinamer. Er zijn pogingen gedaan om dit boek tegen te houden, onschadelijk te maken en te verbieden; De Kom werd als communist beschouwd en de gevestigde macht vreesde zijn kritische geluid. Surinamers toen en nu zien ‘papa De Kom’ als een van hun grote helden. Sinds 2020 heeft De Kom een plaats in de Canon van Nederland.
Hierboven is het woord ‘uiteenzetten’ gebruikt. Dat is een passende aanduiding voor grote delen van het boek: informatieve geschiedschrijving in een overwegend zakelijke stijl, vanaf ‘de ontdekking der Wilde Kust (Guyana), in 1499 door de blanken’, tot aan De Koms eigen tijd. Wel zet De Kom hierbij zijn eigen accenten en plaatst hij de historische gebeurtenissen in het door hem gekozen perspectief. De historische delen worden afgewisseld met én gekleurd door lyrische of verhalende passages, waarin De Kom zijn betrokkenheid en emoties toont.
Moeilijkheid
Dit boek is niet makkelijk in een hokje te stoppen. Het is enerzijds een feitelijke en zakelijke beschrijving van de geschiedenis van een land en zijn inwoners, maar tegelijk worden ook middelen ingezet die bij literaire fictie en poëzie horen. Het boek heeft niet de spanningsopbouw van een roman en heeft ook geen literaire pretenties. Het is het – nog altijd actuele! – belang van het onderwerp dat de lezer voortstuwt; daarbij speelt het engagement van de schrijver mee.
Een N3-lezer zal misschien moeite hebben met de droge historische passages, soms in sterk verouderd Nederlands; ook het ontbreken van personages met wie je je kunt identificeren, kan voor zo’n lezer lastig zijn. Daartegenover staat dat sommige passages weer bijzonder gruwelijk en confronterend zijn – niet fijn om te lezen, wel belangrijk om kennis van te nemen.
Didactische en letterkundige analyse
|
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
|
Algemene vereisten |
Bereidheid |
De lezer moet zich willen verdiepen in de geschiedenis van Suriname. Voor lezers met Surinaamse wortels spreekt dit min of meer vanzelf. Maar omdat Nederland in de geschiedenis van Suriname een bepalende rol gespeeld heeft, gaat dit onderwerp ook Nederlandse lezers zeker aan. Het boek dwingt de lezer tot zelfreflectie; dat zal hem helpen bij het maatschappelijke debat over thema’s als racisme, het slavernijverleden en culturele toe-eigening. De lezer moet wel voorbereid zijn op confronterende passages. |
|
|
Interesses |
Wie geïnteresseerd is in (koloniale) geschiedenis, in de achtergronden van onze multiculturele samenleving, en in eigentijdse vragen rondom racisme en identiteit (‘Black Lives Matter’), heeft hier een belangrijk boek in handen. |
|
|
Algemene kennis |
Geen bijzondere voorkennis vereist. De inleidingen van de aanbevolen editie geven duidelijk context. |
|
|
Specifieke literaire en culturele kennis |
Geen bijzondere voorkennis vereist. |
|
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire |
Vaak tamelijk ouderwets. De geciteerde bronnen maken het wat dat betreft niet beter. Maar het went wel. |
|
|
Zinsconstructies |
Ook hier: soms wat gedateerd. Verder geen probleem. |
|
|
Stijl |
Het boek bevat een vreemde mengeling van stijlen: van droog-zakelijke archieventaal tot en met lyrische en hartstochtelijke uitbarstingen. Waarschijnlijk zullen de meeste lezers hier weinig problemen mee hebben; het voorkomt juist dat een lezer strandt in te droge of te heftige tekst. |
|
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters |
Niet van toepassing. |
|
|
Aantal karakters |
Niet van toepassing. |
|
|
Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters |
Niet van toepassing. |
|
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning |
Er is geen spanningsboog zoals in een verhaal of roman. Sommige gedeelten zijn ‘droge’ geschiedenis, maar veel van de beschreven gebeurtenissen zijn heftig en confronterend, en zorgen in die zin wel voor spanning. |
|
|
Chronologie |
Het boek is chronologisch opgezet. |
|
|
Verhaallijn(en) |
Niet van toepassing. |
|
|
Perspectief |
Geschiedschrijving (met een licht subjectieve toets) afgewisseld met gedeelten waarin een betrokken verteller het verhaal vertelt. |
|
|
Betekenis |
Dit boek is een historisch document: een Surinaamse schrijver schrijft de geschiedenis van zijn land. Daarbij komen veel belangrijke morele kwesties aan de orde, die de lezer dwingen tot (zelf)reflectie. Elke lezer zal zich op zijn eigen niveau daarmee kunnen bezighouden. |
|
Relevante bronnen voor docenten |
|
Zie de boekenlijst op canonvannederland.nl. |
|
Externe leestips |
|
David van Reybrouck, Congo. Een geschiedenis |
|
Auteur docentinfo |
|
Pieter Waalewijn |