Docenten Nederlands 15-18 | niveau 5 | Clausewitz

Introductie

Joost de Vries (1983) heeft journalistiek en geschiedenis gestudeerd. Hij werkt als kunstredacteur bij De Groene Amsterdammer. In nrc.next staat elke dinsdag een column van zijn hand. Als recensent van De Groene Amsterdammer kreeg hij heel veel boeken onder ogen. Hij zei daarover: 'Dan zie je hoe je het niet wilt doen. De norm is de roman als a good read: een makkelijk te volgen, bijna lineair verteld verhaal. De terreur van Herman Koch zou je dat kunnen noemen. Daar is op zich niets mis mee, want heel veel mensen willen zulke boeken lezen. En steeds meer schrijvers gaan ook zo schrijven, in de hoop dat ze ook een bestseller zullen fabriceren. Ik wilde opvallen, een boek schrijven dat nog niet bestond.' Dat is dus Clausewitz geworden, de roman waarmee De Vries in 2010 debuteerde. De meningen over het boek zijn verdeeld: van de ene kant wordt De Vries beschuldigd van plagiaat, door anderen wordt hij uitgeroepen tot 'de nieuwe Mulisch'. Elsbeth Etty noemt Clausewitz een roman die qua stijl, spanning, taalgebruik, metaforiek, eruditie en humor De ontdekking van de hemel naar de kroon steekt.
In 2013 verscheen De Vries' tweede roman: De republiek, die in 2014 bekroond werd met de Gouden Boekenuil. In 2017 publiceerde De Vries zijn derde roman: Oude meesters.

Inhoud

De jonge, ambitieuze Tim Modderman werkt aan een proefschrift over de schrijver Ferdynand LeFebvre. Deze LeFebvre was ooit een cultfiguur, met een klein maar bijzonder oeuvre; eind jaren zeventig is hij opeens spoorloos verdwenen. Tim beschikt over de correspondentie tussen zijn overleden vader en LeFebvre; hij hoopt hiermee het geheim van LeFebvre te kunnen ontrafelen. We volgen Tim op zijn zoektocht, die hem langs een voorbije generatie schrijvers en kunstenaars voert. Het boek eindigt op het Griekse eiland waar LeFebvre voor het laatst gezien is. 

Moeilijkheid

De grootste moeilijkheid zal zijn dat de lezer van dit boek steeds met de grenzen van zijn referentiekader wordt geconfronteerd. Weinig lezers zullen over de encyclopedische kennis beschikken die hier verondersteld lijkt. Daar komt nog bij dat de schrijver de scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie met groot gemak overschrijdt: het hele boek draait om een niet-bestaande schrijver, met een gefingeerde biografie en een fictief oeuvre, waaruit bedrieglijk realistisch geciteerd wordt. Het lezen van deze roman houdt het midden tussen het oplossen van een cryptogram en het spelen van Mastermind; daar moet je van houden, én je moet het gevoel hebben dat het je gaat lukken.
Aangezien Clausewitz een postmoderne roman is, moet de lezer zich instellen op verwarrende informatie en vragen die heel laat of zelfs helemaal niet beantwoord worden. De lezer moet niet te snel afhaken als hij de draad kwijtraakt - dat hoort nu eenmaal bij het lezen van een postmoderne roman. Hij moet een doorzetter zijn, want het is maar de vraag of het verhaal spannend genoeg is; het boek doet eigenlijk geen beroep op gevoel of inlevingsvermogen.