Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Vreemd genoeg zijn de boeken van Hubert Lampo, Johan Daisne en Jos Vandeloo wat in de vergetelheid geraakt. Vreemd, omdat er onder jonge mensen een duidelijke belangstelling bestaat voor 'fantastische vertellingen'. Op dit moment moeten zij hun honger kennelijk stillen met buitenlandse literatuur en films. De bijzondere vorm van 'magisch-realisme' waarmee Hubert Lampo zijn lezers in De komst van Joachim Stiller laat kennismaken, heeft echter weinig aan kracht ingeboet.
Lampo wordt wel als de grondlegger van het magisch-realisme in de Nederlandse literatuur beschouwd, zeker ook omdat hij veel werk heeft gemaakt van de theoretische onderbouwing van deze stroming. Over het schrijven van deze roman heeft Lampo zelf herhaaldelijk verklaard dat hij onder invloed werkte van angsten ten gevolge van een psychisch trauma uit de oorlog; om niet weg te zakken in depressie en gevoelens van schuld en mislukking is hij aan dit boek begonnen. Ook zou hij pas gaandeweg ontdekt hebben dat hij in feite een Messias-verhaal aan het schrijven was.
In 1942 debuteert Lampo (1920-2006) als schrijver met de novelle Don Juan en de laatste nimf. In de vijftig jaren die volgen schrijft hij tientallen essays, verhalen en romans, waarvan De komst van Joachim Stiller (1960) het meest heeft bijgedragen aan zijn roem. Het grootste deel van zijn literaire werk is magisch-realistisch. Hij verwerft er een enorme populariteit mee, maar wordt ook al snel het mikpunt van hevige kritiek. Lampo ervaart de constante negatieve kritiek als een hetze; feit is dat de kritiek op de veelgelezen auteur tientallen jaren aanhoudt.

Inhoud

Onderstaande tekst bevat details over de inhoud en/of afloop van het verhaal.
De journalist Freek Groenevelt is getuige van ongewone wegwerkzaamheden in een Antwerpse straat. Hij schrijft er een stukje over in de krant en komt daardoor in contact met de verantwoordelijke wethouder Keldermans. Deze vertelt hem dat er in de stad angstaanjagende dingen gebeuren. Kort daarop ontvangt Groenevelt een brief van een zekere Joachim Stiller, die ruim anderhalf jaar vóór zijn geboorte is gepost, maar waarin verwezen wordt naar zijn veertig jaar later te verschijnen krantenartikeltje. Joachim Stiller kondigt in zijn brief bijzondere gebeurtenissen aan.
Groenevelt wordt in het jongerentijdschrift Atomium belachelijk gemaakt. Hij besluit bij de redactie langs te gaan, en ontmoet zo Simone Marijnissen; ook zij blijkt brieven van Joachim Stiller te ontvangen. Samen met haar gaat hij op zoek naar verklaringen voor het raadsel van Stiller, die zich op allerlei manieren aandient. Tussen Freek en Simone begint liefde te groeien. Tegelijkertijd groeit de onrust over de onverklaarbare manifestaties van Joachim Stiller. Op zeker moment bezoekt Freek een psychiater; daar herbeleeft hij het bombardement op Antwerpen, waar hij getuige was van het sterven van een Amerikaanse officier, majoor Joachim Stiller. Simone vertelt Freek dat ze zwanger van hem is. Dan kondigt Stiller zijn komst op het station aan. Joachim en Simone gaan erheen; ook wethouder Keldermans is aanwezig. Op het moment dat Joachim Stiller op hen afkomt, wordt hij overreden door een legerauto. Hij is niet te identificeren; na drie dagen is zijn lichaam uit het mortuarium verdwenen.

Moeilijkheid

'Voorbestemming, vooruitwijzingen, voorspellingen, een offer, onverklaarbare zielsverwantschap, maar ook als nevenlijn de onontkoombare geliefde - het is allemaal volop aanwezig. Deze roman kan ook niet anders dan zoekende jongeren aanspreken, die bezig zijn met zingevingsvragen: wie ben ik, wat is liefde, is er meer dan deze wereld. Joachim Stiller doet dat tot op de dag van vandaag.'
Dossier Hubert Lampo op kb.nl

Inderdaad, deze klassieke roman is nog altijd interessant: veel lezers werden en worden gepakt door het mysterieuze, magische aspect van het boek. Daarbij wordt het verhaal spannend en vlot gebracht. Het grootste bezwaar zal zijn dat de schrijfstijl voor moderne, jonge lezers wat taai en ouderwets is. Voor de N4-lezer kunnen de beschouwingen en theorieën ter verklaring van de merkwaardige gebeurtenissen pittig zijn: fysica, metafysica, psychologie, de Bijbel - er komt heel wat voorbij. Maar net als in de boeken van Dan Brown heeft de combinatie van een goed verhaal en (pseudo-)wetenschappelijke verklaringen voor velen een grote aantrekkingskracht.