Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 5 | De wetten

Introductie

De wetten is het debuut van Connie Palmen. Inmiddels zijn er meer dan 170.000 exemplaren verkocht, wat voor Nederland een ongehoord hoog aantal is. Door leerlingen wordt De wetten gewaardeerd vanwege de grote rol die filosofie in het boek speelt. Zij worden daardoor geprikkeld om na te denken over de grote vragen van het leven: wie ben je? Wie wil je zijn? Hoe moet je leven?
 

Inhoud

De wetten is het bewonderenswaardige en veelgeprezen debuut van Connie Palmen (1955), afgestudeerd in de filosofie en de Nederlandse taal- en letterkunde. Ook de vrouwelijke hoofdpersoon is geboren in 1955 en studeert filosofie. 
Het boek bestaat uit zeven hoofdstukken die de namen hebben van zeven mannelijke personen: de astroloog, de epilepticus, de filosoof, de (ex-priester, de fysicus, de kunstenaar en de psychiater. De relatie van de hoofdpersoon tot deze mannen wordt zeer verrassend, helder en diepgaand beschreven. Onder de oppervlakte van deze vlot lezende roman schuilen veel universele vragen, waarop soms mooie antwoorden gegeven worden en waarvan sommige, evenals meestal in het leven, onbeantwoord blijven.

Moeilijkheid

De wetten is technisch geen moeilijk boek. N4-lezers zullen er wat dat betreft geen moeite mee hebben. Wat dit boek lastig maakt voor N4-lezers is de veronderstelde algemene kennis en levenservaring en de complexe relaties tussen de personages. Een gevorderde N4-lezer die het geen bezwaar vindt als er weinig actie in een boek zit, zou De wetten kunnen lezen. Bij het duiden van de roman zal deze lezer waarschijnlijk hulp nodig hebben.
De N5-lezer die over een flinke portie culturele voorkennis beschikt, interesse heeft in filosofie en psychologische processen binnen (liefdes)relaties, zal in deze roman aan zijn trekken komen. De nieuwsgierige N5-lezer zal worden uitgedaagd om ontbrekende voorkennis aan te vullen.
Lezers van N6 beschikken wellicht al over voldoende voorkennis. Deze lezers kunnen zich verdiepen in de complexe relaties tussen de hoofdpersoon en haar zeven mannen. N6-lezers kunnen ook lijnen ontdekken naar de Middelnederlandse literatuur en naar talloze uitingen van kunst en wetenschap die expliciet in De wetten worden genoemd.
 

 

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid
Dit boek bevat 238 pagina's: de omvang zal ook voor N4-lezers geen drempel vormen. Een N4-lezer zal wel de drempel van het eerste hoofdstuk moeten slechten. Hierin legt een astroloog veel uit aan de ik-verteller met behulp van vaktaal. Een N4-lezer zou zich hierdoor kunnen laten afschrikken.
De N6-lezer zal voldoende culturele belangstelling hebben om de verschillende wetenschappelijke disciplines die in het boek langskomen te waarderen. De N5-lezer zal worden uitgedaagd om zijn culturele en wetenschappelijke kennis uit te breiden door het lezen van dit boek.
  Interesses
dir="ltr">De wetten zal allereerst lezers aanspreken die interesse hebben in filosofie en in de vraag van de hoofdpersoon: leven, hoe doe je dat? De zeven hoofdstukken in dit boek gaan elk over een man in het leven van de vrouwelijke ik-verteller Marie. Ook wie graag nadenkt over de (liefdes)verhouding tussen mannen en vrouwen, komt aan zijn trekken.  Deze onderwerpen zullen meer N5- en N6-lezers aanspreken dan N4-lezers. Door het vrouwelijke hoofdpersonage is de roman in eerste instantie toegankelijk voor meisjes. Voor jongens kan het een manier zijn om de relaties tussen mannen en vrouwen eens door de ogen van de andere sekse te bekijken.
  Algemene kennis
Voor een N4-lezer zal het lastig zijn om zich te verplaatsen in de handelwijze en gedachtegangen van de filosofiestudent Marie. Een N5-lezer zal door een ruimere leeservaring een beter psychologisch inzicht hebben en beter in staat zijn te reflecteren op de denkwijze van de ik-verteller Marie. In deze roman komt een veelheid aan inzichten van Marie aan bod, soms uitgebreid, soms heel kort (bijvoorbeeld: 'Jong is een oordeel.'). Wanneer een N4- of N5-lezer niet over elk inzicht nadenkt, hoeft dat geen belemmering te zijn voor een onderhoudende en leerzame leeservaring. Deze inzichten bieden de N6-lezer voldoende stof tot nadenken.
  Specifieke literaire en culturele kennis
Specifieke literaire kennis is voor deze roman niet nodig, algemene culturele en enige filosofische voorkennis is een pre. Dat laatste geldt met name voor N4-lezers.
Wanneer lezers van N5 de namen niet kennen van de filosofen die regelmatig genoemd worden in dit boek, zullen zij die lacune makkelijk kunnen opvullen door de nodige informatie te vergaren.
Sommige N6-lezers zullen beschikken over een rudimentaire kennis van de denkbeelden van de genoemde filosofen.

Vertrouwdheid met literaire stijl

 Vocabulaire
Het taalgebruik van Palmen is grotendeels eenvoudig, met hier en daar moeilijke woorden. Dit kan voor N4-lezers af en toe problemen opleveren. N5- en N6-lezers zullen geen hinder ondervinden bij het tekstbegrip.
  Zinsconstructies
Lange zinnen met bijzinnen worden afgewisseld met heel korte. Regelmatig wordt de directe rede gebruikt. Ook lezers van N4 zullen hier geen problemen ondervinden.
  Stijl
De stijl van De wetten is weinig opvallend, eenvoudig. De N4-lezer zal er geen problemen mee hebben en de N5- en N6-lezer evenmin. De tekst is een monoloog (voor de verteller zelf of voor de lezer?), waarin ook dialogen met romanpersonages zijn opgenomen. Het laatste hoofdstuk vormt een uitzondering; dit bestaat uit vier brieven die de ik-verteller schrijft aan de zevende man, de psychiater.

Vertrouwdheid met literaire personages 

 Karakters Het belangrijkste karakter in deze roman is uiteraard dat van Marie. Zij denkt veel en diep na, over kleine maar vooral grote vragen en is een intellectueel karakter. Marie is een scherp waarneemster met een groot psychologisch inzicht, waardoor ze de motieven, stemmingen en bedoelingen van de mensen in haar omgeving vaak goed weet te duiden. De mannen in de roman zijn bijfiguren die als rol hebben Marie te helpen bij haar zoektocht. N4-lezers zullen moeite hebben met de intellectuele karakters van zowel de hoofdpersoon als de bijfiguren. Voor N5-lezers zullen deze karakters een uitdaging zijn.
  Aantal karakters Naast de ik-verteller is er per hoofdstuk steeds één belangrijk personage (een man). Andere personages spelen slechts een marginale rol. Een uitzondering hierop vormen de oudere collegegangers in hoofdstuk III en docent/minnaar Marius die door een flashback eveneens in dit hoofdstuk wordt geïntroduceerd. Alle karakters hebben met Marie gemeen dat ze hoogopgeleide intellectuelen zijn. Doordat het aantal karakters per hoofdstuk beperkt is, levert dit aantal ook voor N4-lezers geen moeilijkheden op.
   Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters De ontwikkeling van de ik-verteller staat centraal. Elk van de mannen die ze ontmoet, helpt haar om een stukje van de wetten te ontdekken: van elk van hen leert ze iets.
Marie is het personage dat een ontwikkeling doormaakt, daar ook naar op zoek is. De mannen zijn haar helpers daarbij.

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning De grootste ruimte in deze roman wordt ingenomen door overpeinzingen en gedachten van de ik-verteller en door dialogen met de mannen die ze tegenkomt. Er is relatief weinig handeling. Voor een N4-lezer misschien te weinig. Lezers van N5 en N6 zullen aan het denken worden gezet door de uiteenzettingen en beschouwingen van Marie en door de manier waarop zij omgaat met de zeven mannen die ze ontmoet.
  Chronologie Het verhaal is chronologisch verteld. Er komt een aantal tijdsprongen voor. Af en toe wordt de lezer aanvankelijk in het ongewisse gelaten over de omvang van zo'n tijdsprong, maar doordat regelmatig data worden genoemd is het tijdsverloop goed te reconstrueren, ook voor lezers van N4. Tevens komt een aantal flashbacks voor. Deze worden niet duidelijk gemarkeerd, maar voor N4-lezers zullen ze toch geen problemen opleveren.
  Verhaallijn(en) Er is sprake van één verhaallijn: de relatie van de ik-verteller met zeven verschillende mannen. Elk hoofdstuk beslaat wel een redelijk afgebakende etappe van die verhaallijn.
Af en toe grijpt de verteller terug op een gebeurtenis uit een van de eerdere hoofdstukken of komt een van de mannen uit de eerdere hoofdstukken terug (maar dan niet in de hoofdrol). Op een aantal plaatsen zijn er vooruitwijzingen naar mannen die pas in een later hoofdstuk centraal zullen staan. Geen bijzonderheden voor de lezer van N4, N5 en N6.
  Perspectief De wetten heeft een enkelvoudig vertelperspectief: Marie is de ik-verteller. Het laatste hoofdstuk heeft een afwijkende vorm: dit is een brief (op verschillende momenten voortgezet) aan de psychiater van Marie, waar ze haar verhaal zal bijvoegen. Dat verhaal heeft de lezer zojuist gelezen. Voor de N4-lezer is dit verrassend, maar niet te moeilijk.
  Betekenis De ik-verteller zet de lezers aan tot meedenken over de vraagstukken waarmee zij worstelt in haar voorbereiding op het 'echte leven' na haar studie: leven, hoe doe je dat? Ze probeert de wetten daarvoor te ontdekken. Ze gebruikt daarbij haar ervaringen en de ideeën van verschillende filosofen. De relatie van Marie met de mannen die in zeven hoofdstukken in haar leven komen, illustreren haar zoektocht. Met de vorm van de roman refereert Palmen aan het middeleeuwse Mariken van Nieumeghen. Lezers van N5 en N6 kunnen hun geest scherpen aan een veelheid aan abstracte ideeën. Lezers van N4 zullen hier een hele opgave aan hebben, of er gaat bij het lezen veel langs hen heen.