Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18 | niveau 6 | Grand Hotel Europa

Introductie

Ilja Leonard Pfeijffer (1968) studeerde klassieke talen en promoveerde op het werk van de dichter Pindarus. Hij heeft meer dan veertig titels op zijn naam, waaronder poëzie, romans, korte verhalen, toneelteksten, essays, wetenschappelijke studies, columns, vertalingen en bloemlezingen. Hij brak door bij het grote publiek met de roman La Superba (2013) over zijn woonplaats Genua; dit boek staat ook op deze site (N5), met opdrachten. La Superba werd in 2014 bekroond met de Libris Literatuur Prijs en in 2015 met De Inktaap. Voor zijn dichtbundel Idyllen kreeg hij in 2016 de VSB-poëzieprijs.
In veel van zijn werk onderzoekt Pfeijffer telkens op een andere manier de spanning tussen feit en fictie, niet alleen als literair spel maar vooral als zoektocht naar de vervagende grenzen tussen fantasie en werkelijkheid. Daarbij wordt het schrijven, dichten of vertellen op zich vaak expliciet gethematiseerd.
Een belangrijk thema in Pfeijffers recente werk is migratie. De maatschappelijke betrokkenheid die zijn werk kenmerkt, vond in 2015 erkenning in de vorm van de E. du Perronprijs, toegekend voor de dichtbundel Idyllen, de columns en Gelukszoekers, een bundeling van teksten over immigratie.
In 2017 verscheen de roman Peachez, een romance; ook op deze site, als leerlingpagina (N4).

Inhoud

Ilja Leonard Pfeijffer neemt zijn intrek in het illustere maar in verval geraakte Grand Hotel Europa om te overdenken waar het is misgegaan met zijn grote liefde Clio. Hij heeft haar ontmoet in Genua en is met haar gaan wonen in Venetië omdat ze daar als kunsthistorica een baan kreeg bij een museum. De schrijver reconstrueert een verhaal van liefde in tijden van massatoerisme, van hun reizen naar Malta, Palmaria, Portovenere en Cinque Terre en hun spannende zoektocht naar het laatste schilderij van de beroemde schilder Caravaggio. Ook migratie is een belangrijke thema.
Tegelijkertijd verdiept hij zich in de gasten en de gang van zaken in Grand Hotel Europa dat tot verdriet van de vaste bewoners ingrijpend verandert onder het bewind van een nieuwe, Chinese eigenaar.

Moeilijkheid

Leerlingen die op N5/N6 lezen, zullen Grand Hotel Europa kunnen begrijpen, waarderen en er betekenis aan kunnen geven. Die leerling wordt niet van de wijs gebracht door de vermenging van genres, waarvan bijvoorbeeld essayistische uitweidingen over Europa, over massatoerisme en de kunst van Damien Hirst een belangrijke component zijn. Die leerling weet deze essays te waarderen, zoals ook de veelheid aan thema’s. Datzelfde geldt voor de stijl, die hoge eisen stelt. De zinnen zijn lang, het taalgebruik is gevarieerd, vol ‘moeilijke’ woorden, voorzien van een ironische ondertoon en ook behoorlijk cynisch.

Didactische en letterkundige analyse

 

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

Bereidheid

Grand Hotel Europa is een boek voor de leerling op N5/N6 die de lat hoog legt, zowel wat inhoud als wat stijl betreft.

 

Interesses

Interesse in geschiedenis, kunst en actuele kwesties als massatoerisme en migratie is een voorwaarde om Grand Hotel Europa te kunnen waarderen.

 

Algemene kennis

Als de leerling de actualiteit bijhoudt via kwaliteitskranten, wel eens een museum bezoekt en/of een boek over geschiedenis leest, is dat een pre. 

 

Specifieke literaire en culturele kennis

Kennis van Der Zauberberg, het verhaal van Aeneas, het werk van Caravaggio en Damien Hirst verhogen het leesplezier maar zijn niet strikt noodzakelijk.

Vertrouwdheid met literaire stijl

Vocabulaire

Ook de N6-lezer zal misschien het woordenboek wel eens moeten raadplegen.

 

Zinsconstructies

Lange, vloeiende zinnen waar je je aandacht goed bij moet houden.
Citaat: ‘Patelski is van alle mensen die ik in mijn leven heb ontmoet, de man die het dichtst in de buurt komt van het oude renaissance-ideaal van de uomo universale, dat inmiddels ondergesneeuwd hoort te zijn onder de miljoenen dichtbeschreven en met voetnoten verzwaarde bladzijden van wetenschappelijke publicaties, die de triomf vormen van het academisch geloof in kwantiteit, en definitief onbereikbaar wordt geacht als gevolg van de hyperspecialisatie, waarbij iedere geleerde zijn carrière eraan wijdt om zijn eigen haar te kloven met als professionalisme gecamoufleerd dedain voor de haren van anderen.’ (p. 226/7)

 

Stijl

Kenmerken van Pfeijffers stijl zijn de lange zinnen, de ironische/satirische ondertoon en de vele registers. Of het nu gaat over de zoektocht naar het schilderij van Caravaggio, de ruzies met Clio, de verhandeling over Damien Hirst, de tocht van Abdul, de Nederlandse bloggers of de Amsterdamse wethouder, telkens demonstreert Pfeijffer zijn stilistische lenigheid.  

Vertrouwdheid met literaire personages

Karakters

Schrijver Ilja Leonard Pfeijffer is de protagonist en kunsthistorica Clio, zijn ex-geliefde, de antagonist. Pfeijffer verblijft in Grand Hotel Europa na hun breuk om daar schrijvend te achterhalen wat tot de breuk geleid heeft.

 

Aantal karakters

Er zijn veel personages: het personeel van Grand Hotel Europa en de hotelgasten zoals Patelski en de feministische dichteres Albane, verder de Giethoornse bloggers, de documentairemakers, de gids in Skopje, de personages in de Caravaggio-lijn. Voor N5/N6 geen probleem.

 

Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters

De verhouding tussen Ilja en Clio gaat spetterend van start maar redt het uiteindelijk niet. De gezamenlijke zoektocht naar het verdwenen schilderij van Caravaggio geeft de liefde een nieuwe impuls maar wanneer Clio een opdracht in Abu Dhabi aanvaardt om mee te werken aan een ‘Louvre in de woestijn’ is dat het einde van hun relatie.
De relatie van Ilja met de andere personages is divers: Patelski is zijn intellectuele sparringpartner, bij Abduls levensverhaal is hij zeer betrokken, majordomus Montebello vertegenwoordigt een oude, vertrouwde wereld, de dertienjarige Memphis, die in alles ‘toekomst ademt’, brengt hem in verwarring. Binnen deze relaties gebeurt veel maar het gaat daarbij niet in de eerste plaats om psychologische ontwikkeling van de hoofdpersoon.

Vertrouwdheid met literaire procedés

Spanning

Er zijn diverse spanningsbogen in Grand Hotel Europa rond een aantal vragen waarop de lezer het antwoord wil weten.
Vanaf het begin roept de vraag ‘wat is er gebeurd tussen Ilja en Clio?’ spanning op. Later komt daar de vraag ‘waar is het schilderij van Caravaggio?’ bij. Andere vragen zijn ‘hoe gaat het met het hotel onder de Chinese eigenaar?’ en ‘hoe gaat het met de documentaire over toerisme?’
De meesterverteller sleept je mee van de ene verrassende wending naar de andere.

 

Chronologie

Het eerste hoofdstuk begint in het verhaalheden waarin Ilja aankomt bij het hotel na de breuk met Clio. De volgende hoofdstukken zijn deels een terugblik en gaan over de liefdesgeschiedenis met Clio waarin de zoektocht naar de Caravaggio is opgenomen. De andere hoofdstukken spelen zich af in het heden waarin o.a. Ilja’s gesprekken met Patelski, met Abdul en met Montebello belangrijk zijn. Daarnaast werkt hij aan de documentaire met Marco en bezoekt hij schrijverscongressen. Ook is er het intermezzo met Memphis.

 

Verhaallijn(en)

Er zijn diverse verhaallijnen. De belangrijkste is de verhaallijn rond Clio. Daarnaast zijn er verhaallijnen rond de gesprekken met Patelski, het verhaal van Abdul, de veranderingen in het hotel en het maken van de documentaire. Voor N5/N6 geen probleem.

 

Perspectief

Ik-perspectief vanuit Ilja Leonard Pfeijffer. Auteur en protagonist hebben wel dezelfde naam maar vallen niet samen. De auteur speelt met het personage Ilja Leonard Pfeijffer en met de kennis van de lezer over de auteur Ilja Leonard Pfeijffer. N5/N6-lezers kunnen de ironie hierin wel doorzien.

 

Betekenis

Er zijn veel interessante betekenislagen voor N5/N6. De leerlingen worden aan het denken gezet over de thema’s liefde, massatoerisme, migratie en de toekomst van Europa. Ook het onderzoeken van de stijl van Pfeijffer is interessant, net als het onderzoeken van de vele intertekstuele verwijzingen.

Relevante bronnen voor docenten 

 

trouw.nl | Rob Schouten, ‘Grand Hotel Europa’ is met meeslepende verbeelding van onderwerpen van onze tijd een echt meesterwerk
nrc.nl | Thomas de Veen, Met ‘Grand Hotel Europa’ schreef Pfeijffer de roman van het jaar
VPRO-boeken | Gesprek met Ilja Leonard Pfeijffer over Grand Hotel Europa (vanaf 17 minuten)

Auteur docenteninfo

 

Monique Metzemaekers