Fries | niveau 2 | Bak

Yn it telefyzjeprogramma Opsporing verzocht wurdt elke wike oandacht bestege oan net-oploste misdieden. Troch op de telefyzje oandacht te besteegjen oan dizze misdieden freget de plysje tips fan it publyk en hopet sa de dieders flugger opspoare te kinnen. It programma hat ek in eigen YouTube-kanaal.

1. Besjoch ien of mear filmkes fan Opsporing verzocht. Besykje in antwurd te krijen op de folgjende fraach: hoefolle en hokker ynformaasje wurdt oer de misdieden jûn?

2. De resjerzje rint fêst yn it ûndersyk nei de dieder(s) op de moarden fan Remco Beets en Geke Jensma.
Dêrom sil der oandacht bestege wurde oan de saken yn it programma Opsporing verzocht. 
Notearje punt foar punt wat foar ynformaasje oftst joust oer de moard op Remco Beets en Geke Jensma.

3. Skriuw in autocue út foar de presintator as er oandacht freget fan it publyk foar de twa moardsaken út it boek Bak. Gean dêrby út fan de trochsnee lingte fan de filmkes fan Opsporing verzocht.
In autocue is de tekst yn de kamera dy’t in presintator fan in telefyzjeprogramma foarlêze kin.

Ekstra (net ferplichte)
Nim in filmke op dêr'tst dyn autocue op foarlêst. Ast wolst meist it filmke sjen litte yn de les.

YouTubekanaal Opsporing verzocht

Bak is ferfilme troch Auke de Witte mei Joop Wittermans en Joke Tjalsma yn de haadrol. De film wurdt yn maaie 2015 yn fjouwer dielen útsjoerd troch Omrop Fryslân telefyzje en is de rest fan it jier op toernee troch de provinsje.

De film is te besjen op Youtube:
- Diel 1
- Diel 2
- Diel 3
- Diel 4

1. Besjoch de film. Meitsje in oersjoch fan de ferskillen tusken it boek en de film. Besteegje omtinken oan: de personaazjes, de gebeurtenissen en oare opfallende ferskillen.

2. Fûnst dat yn de film sprake is fan itselde ferhaal? Of ferskilt de film op safolle belangrike punten dat der in oar ferhaal ferteld wurdt? Lis út wêrom.

3. Wat fûnst better, it boek of de film? Lis út.

1. Notearje fiif gebeurtenissen dy't in belangrike rol spylje yn it ferhaal.

2. Oarderje dy fan 'hiel realistysk' nei 'tige ûnwierskynlik'.

3. Wat is neffens dy de meast ûnwierskynlike gebeurtenis út Bak?

4. Lis dúdlik út wêrom'tst dat fynst. Tinkst dat dit yn it echt net barre kin? Of soe it wol barre kinne, mar is de kâns dat it foarfalt tige lyts? Wêrom?

5. Hat it beäntwurdzjen fan dizze fragen dyn oardiel oer it boek feroare? Lis út.

1. Skriuw trije mominten út Bak op dy'tst hiel spannend fynst.

2. Lês de teory (sjoch hjirûnder).

3. Kinst by elke technyk om spanning te skeppen in foarbyld neame út Bak? Motivearje dyn antwurd wêr’t dat slagget mei foarbylden út it boek. 

4. Hokker manier om spannig te kreëarjen fynst it meast effektyf yn Bak? Lis út.

Spanning yn in ferhaal

In wichtige reden dat je as lêzer trochlêze wolle is dat je witte wolle hoe't it ferhaal fierdergiet en hoe't it ôfrint. Dat betsjut net foar elke lêzer itselde.

Der binne ferskate techniken om spanning yn in ferhaal te bringen:
a. op in tige spannend stuit ophâlde en mei in oare ferhaalline trochgean;
b. de ûntknoping útstelle troch fertragingstaktiken te brûken;
c. de lêzer mear ynformaasje jaan as in personaazje;
d. de lêzer op de ferkearde foet sette troch wat te suggerearjen dat letter yn it ferhaal net wier blykt te wêzen;
e. fragen oproppe dy't earst folle letter yn it ferhaal beäntwurde wurde.

'Spanning', yn: Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur. Grins, Uitgeverij kleine Uil, 2009, side 99-100.

De measte boeken ha skaaimerken fan mear as ien sjenre. Kinst se dêrom net altyd maklik ûnderbringe by ien sjenre.

1. Jou by elk sjenre dat neamd wurdt ûnder punt 3 in koarte omskriuwing. 

2. Formulearje by elk sjenre sa folle mooglik arguminten wêrom't Bak wol/net ta dat sjenre rekkene wurde kin. Besykje by elk sjenre sawol arguminten foar as tsjin te betinken.

3. Ast Bak ûnderbringe moatst by mar ien sjenre, hokker sjenre soe dat dan wêze? Lis út.

Sjenres om yn dit gefal út te kiezen
a. biografyske roman
b. plysjeroman
c. Faction (sjoernalistike roman)
d. psychologyske roman
e. kaairoman
f. tendinsroman
g. thriller

'Genres', yn: Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur. Grins, Uitgeverij kleine Uil, 2009, side 30 en fierder

In skriuwer docht syn bêst om spanning te skeppen in syn ferhaal. In manier om dat te dwaan is te boartsjen mei iepen plakken.

1. Bestudearje de literêre teory (sjoch hjirûnder).

2. Skriuw de belangrykste iepen plakken dy'tst yn Bak tsjinkaam bist op.

3. Notearje dêrnei yn hokker haadstik it iepen plak ynfuld wurdt. As der gjin antwurd komt op in iepen plak skriuwst dat ek op.

4. Hokker spanningsbôge ropt de measte spanning op? Lis út.

5. Is dyn idee oer wat 'spanning' is yn in boek feroare troch it meitsjen fan dizze opdracht? Lis út.

Iepen plakken en spanningsbôge

Wannear't je in literêre tekst lêze, freegje je je al gau ôf wêr't de tekst eins oer giet. Lêzendewei krije je ynformaasje oer de foarfallen en de personaazjes dêr't je ferbannen tusken begjinne te lizzen. By in literêre tekst krije je dy ynformaasje - oer personaazjes, de romte, de tiid ensafh - meastal net yn ien kear, de ynformaasje is gauris net yn ien kear dúdlik. In literêre tekst wurdt dan ek skaaimerke troch saneamde iepen plakken. In iepen plak is in tekstpart binnen in ferhaal of in roman dat foar de lêzer ûndúdlik is en dat fragen opropt. Iepen plakken meitsje de lêzer dan ek aktyf. De lêzer begjint himsels fragen te stellen oer de tekst en giet op syk nei passaazjes yn de tekst dêr't er de ûndúdlikheden mei oplosse kin. Hy sil besykje om dy iepen plakken yn te fullen. De ôfstân tusken in iepen plak en de ynfulling dêrfan neame wy in spanningsbôge.

'Open plekken', yn: Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur. Grins, Uitgeverij kleine Uil, 2009.