Fries | niveau 3 | Om

Wannear’tst sjochst nei de foarkant fan it boek, liket de titel te ferwizen nei de omkear fan in tsjil.

1. Wat fynsto fan de titel? Sprekt it dy oan?
2. Hoe belangryk fynsto in titel eins by it begripen fan in boek? Ljochtsje dyn antwurd ta.
3. Yn it Frysk binne der in soad gearstallingen mei it wurd ‘om’ te betinken, sa as ‘omgoaie, ‘omdrave’ of ‘werom’. Yn dizze opdracht ferbynst sa’n gearstalling oan it ferhaal fan ‘Om’.

Betink by de folgjende gearstallingen hoe’t se yn ferbining stean mei it ferhaal en ljochtsje it ferbân by elk wurd ta yn ûngefear 50 wurden. It wurd ‘weromsjen’ is al foardien. Doch itselde foar de wurden ‘omkear’ en ‘omdyk’. Meist ek in oare gearstalling mei ‘om’ betinke.

Foarbyld: ‘weromsjen’
Yn it ferhaal sjocht Ate ûnder syn fytstocht werom op syn ferline; hy tinkt nei oer syn jeugd en de relaasje mei syn broer en heit en mem. Yn de deiboekfragminten sjocht Ate werom op syn fytsreis om de foarfallen better te begripen.

4. Hokker fan dy wurden fynst it bêste by de kearn fan it ferhaal passen? Meitsje in top 3 en motivearje dyn kar yn sa’n hûndert wurden.

Yn it ferhaal fan ‘Om’ komt Ate personaazjes tsjin op syn reis, mar wurdt der ek faak ferteld oer de persoanen út Ate’s ferline. Allegear hawwe sy ynfloed op Ate en faak ek op elkoar.

1. Meitsje oantekeningen fan de ferskillende karakters en de relaasjes dy't sy mei Ate hawwe.
2. Lês de bylage oer sosjogrammen. Meitsje in sosjogram fan de karakters om Ate hinne, brûk dêr papier en potleaden foar. Plak Ate yn it midden en tekenje linen nei de oare karakters dy't belutsen binne by syn libben en reis. Meitsje gebrûk fan ferskillende kleuren en symboalen om de ûnderskate soarten relaasjes tusken de karakters oan te tsjutten.
3. Beskriuw by elke line hoe't dy karakters elkoar beynfloedzje en hoe't se ynfloed hawwe op Ate.

Bylage sosjogram

It ferhaal yn Om is as in deiboek opmakke, mei tuskentroch flashbacks út de jeugd fan Ate.

1. Lês it wikipedy artikel oer flashbacks (taheakke) en lis yn eigen wurden út wat in flashback as ferteltechnyk ynhâldt.
2. Besykje de relaasje tusken de flashbacks en de hjoeddeiske reis fan Ate te bepalen. Wêrom is it ferhaal sa opmakke? Wat is it doel fan de flashbacks?
3. It ferhaal yn Om nimt in ûnferwachte kear; der bart wat dêr’t Ate syn reis troch oanpasse moat. Tink dy yn dat Ate syn reis ferfolgje koe sa’t hy it yn ‘e holle hie. Skriuw fanút it perspektyf fan Ate in deiboekside oer wannear’t hy by de Noordkaap oankomt. Kinst omtinken jaan oan syn gedachten, gefoelens, de omjouwing, syn kontakten mei oare minsken ensfh.

Flashback op Wikipedy

Rjochting de ein fan it ferhaal freget Ate him ôf wêrom’t hy oan de reis begûn is.

“Dan kin men jin ôffreegje oft it doel yndied helder is. Dat troch wissigens krekt ûnwissigens jin bekrûpt. Wat as it doel net it goede doel blykt te wêzen; bestiet der soks as in goed doel?” (s. 132).

1. Wat tinksto dat it doel fan Ate syn reis is? Feroaret dat troch it ferhaal hinne? Lis út wêrom wol of wêrom net.
2. Besykje in tema te identifisearjen yn it ferhaal Om. Wat is it grutte ferhaal dat de auteur fertelle wol? Wat binne de wichtichste ideeën en problemen yn it ferhaal? Wat hat dat te krijen mei it doel fan de reis fan Ate?

Hat Ate it doel fan syn reis helle, tinksto? Lis út wêrom.

Yn dizze opdracht ferlikest Om mei in oare (psychologyske) reisroman dy’tst lêzen hast en ferwurkest dat ta in resinsje.

1. Meitsje in ferliking tusken it ferhaal fan Ate en in oare reisbeskriuwing dy’tst kenst, lykas bygelyks De Reis om de wereld in 80 dagen fan Jules Verne, De Alchemist fan Paulo Coelho of Grand Hotel Europa fan Ilja Leonard Pfeijffer. It kin ek út in film komme, sa as Into the Wild.
2. Beskriuw trije oerienkomsten en trije ferskillen tusken de twa ferhalen, en beärgumintearje wêrom'tsto fynst dat it ferhaal fan Ate en it ferhaal dêr’tst it mei ferlikest op inoar lykje. Beskriuw dit per punt yn likernôch 100 wurden. Tink dêrby om eleminten sa as:

• Opbou fan it ferhaal: Hoe is it ferhaal opboud en hokker techniken binne brûkt? Hoe beynfloedzje dy techniken it ferhaal?
• Personaazjes: Wa binne de personaazjes en hoe wurde se presintearre? Wat binne harren driuwfearren en persoanlikheden?
• Tema's: Hokker tema's wurde oankaarte yn it boek ‘Om’ en hoe wurde dy ûntwikkele? Ferlykje dat mei de tema's yn it oare wurk.
• Styl: Hoe is de styl fan skriuwen yn ‘Om’? Hoe beynfloedet dy de lêzer en hoe ferhâldt dy him ta de styl fan it oare wurk?

“Hoe’t in minske is, stippelet fuort yn grutte linen syn libbens-paad út … dêrom leit fan tefoaren min ofte mear al fêst wat de útkomst wêze sil (dochs?)” (s. 111).

Yn it boek freget Ate him ôf oft fantefoaren de útkomst fan it libben al fêstleit en oft hy dingen oars dien hie as bepaalde foarfallen net bard wiene. Yn dizze opdracht analysearrest de ynfloed fan dit barren op Ate syn psychologyske ûntjouwing.

1. Lês it haadstik ‘Ontwikkelingspsychologie’ út it Lexicon van de Jeugdliteratuur (taheakke). Yn it artikel wurde twa fisys op de ûntjouwing fan de minsk oanhelle: it nativisme en it behaviorisme. Hokker slút it bêste oan by it sitaat oan it begjin fan dizze opdracht? Bisto it iens mei dizze fisy? Motivearje dyn antwurd.
2. Meitsje in tiidline fan de psychologyske ûntjouwing fan Ate troch syn libben hinne, ynklusyf wichtige foarfallen en feroaringen yn syn tinken - en gedrachspatroanen.
3. Analysearje hoe't Ate's persoanlikheid en motivaasjes feroarje yn it ferhaal en lis dat út oan 'e hân fan spesifike fragminten út it boek. Brûk dêrby de folgjende fragen:

• Hokker fases út de ûntwikkelingspsychology hawwe it measte ynfloed hân op it tinken en gedrach fan Ate, tinksto?
• Yn hoe fierre hawwe de faktoaren miljeu en oanlis (sa as omskreaun yn it haadstik ‘Ontwikkelingspsychologie’) ynfloed op de ûntwikkeling fan Ate?

Ontwikkelingspsychologie - Lexicon van de jeugdliteratuur