Fries | niveau 2 | Rosmos

1. Wat is dyn byld fan it uterlik fan it haadpersonaazje (Hedzer Mebius)? Beskriuw dat. Meitsje der ek in tekening by of sykje in foto op ynternet fan ien dy't der op liket.
2. Beskriuw fierder watst witst fan de haadpersoan. Tink oan leeftiid, berop, famylje, karakter.
3. Yn it boek wurde twa akteurs neamd: Steven Seagal en John Wayne. Sykje op ynternet op wa’t dat binne. Yn watfoar type films spylje de akteurs? Wat fynsto fan dat sjenre? Hast wolris in film sjoen dêr't ien fan beide yn spilet?
4. Ferlykje de beide akteurs (kwa uterlik en inerlik) mei it haadpersonaazje út dit boek. Neam trije punten dêr’t se itselde yn binne. Neam ek trije ferskillen.
5. Fynsto de haadpersoan sympatyk? Wêrom wol of net? Lis dyn antwurd út troch foarbylden te neamen fan foarfallen yn it boek.

Hjirûnder sjochst de trije fragminten út it boek dêr't it wurd 'rosmos' brûkt wurdt.

"Rosmos.
Dat seine de minsken as it om de Mebiussen gie." (s. 65)

"Miskien dat se no tinkt: Mei watfoar rosmos stiet myn mantsje eins te praten? Grif gjin klant." (s. 83)

"'Op it rosmos dat wy binne,' seit de âld man." (s. 106)

1. Hiesto foardatst dit boek liest wol ris fan it wurd ‘rosmos’ heard?
2. Wat betsjut it wurd neffens dy?
3. Download no it Frysk Hânwurdboek fan www.taalweb.frl (sjoch by it tabblêd "Downloads"). Sykje yn dat wurdboek op wat 'rosmos' betsjut.
4. Watfoar oare wurden jout it wurdboek foar ‘rosmos’? Fynst ien fan dy wurden geskikt as titel foar dit boek?
5. Hoe soest it fine om ta 'rosmos' rekkene te wurden?
6. Hoe't de haadpersoan it fynt om ta 'rosmos' rekkene te wurden is net it hiele boek gelyk. Wat fynt er der oan it begjin fan it boek fan? En hoe sjocht er der letter tsjinoan? Hoe kin it dat dat feroaret?
7. Net alle personaazjes yn it boek hearre ta it rosmos. Wa net? Lis út.

1. Hielendal oan it begjin fan it boek (de earste tsien siden) leit de haadpersoan út wat it ferskil is tusken figueren en mantsjes. Fertel yn eigen wurden wat dat ferskil is. Doch dat op sa'n manier, dat ien dy't it boek net lêzen hat it begrypt.

2. Mantsjes en figueren komme geregeld werom yn it boek, lykas yn de neikommende fjouwer fragminten. Lês dy troch en beäntwurdzje dêrnei de fraach dy't derby heart.

"Allegeduerigen wie it in kommen en gean fan in bûnt ferskaat oan minsken. It faakst seach ik mantsjes." (s. 9)

"Yn de wenkeamer sieten twa manlju dy’t gjin acht op ús sloegen. Net mear as in fluch fansiden sjen, teminsten. De iene siet stiif yn ‘e hoeke fan de trijesitsbank, de oare yn de learen stoel. Beide wienen it sûnder mis mantsjes." (s. 16)

"Hy wie in jier as tsien âlder as my, in man fan de wrâld, yn myn eagen. Kreas yn ‘e klean, lekker rûke, flotte prater.
By de opsjemooglikheid mantsje of figuer sette ik in krúske by de lêste." (s. 40)

"De sinne skynde. Figueren en mantsjes rûnen foarby. Dy ynteresearren my. Leaver heale soalen as hilligen." (s. 58-59)

Wat is de reden, tinksto, dat minsken oare minsken yn kategoryen of hokjes yndiele? Wêrom tinkst dat de haadpersoan fan dit boek it docht? Ferklearje dyn antwurd.

3. Neist mantsjes en figueren is der noch in oare kategory. Hokker (manlik) personaazje is neffens de haadpersoan net in mantsje en ek net in figuer? Hoe kin dat? Lis dyn antwurd út.

4. Soe de haadpersoan himsels sjen as in mantsje of as in figuer? Lis dyn antwurd út.

5. Wat soe de haadpersoan sels leafst wêze wolle, in mantsje of in figuer of beide net? Wêrom tinkst dat? Lis dyn antwurd út.

1. Oan de ein fan it boek giet Maria werom nei Bulgarije ta. Wêrom wol se dat?
2. Wiest ferrast dat Maria derfoar kiest om nei har thúslân te gean?
3. Lês it neikommende fragmint.

"Foar't se troch de dûane moat nimme we ôfskie. (...) 'Do bist alles foar my,' flústeret se. 'Moatst net ferjitte wat ik earder tsjin dy sein ha.' Dêrnei jout se my in lange, ynlike tút." (s. 116)

Doch krekt of bist Maria of Hedzer (sels kieze) en skriuw in mail of in brief oan de oar. Fertel watst by de ein hast yn it deistich libben en hoe'tst it fynst om net mear by de oar wêze te kinnen. Ferwiis nei datjinge dat sein is doe't jim noch byinoar wienen. Betink sels wat dat west hat en lit dat weromkomme yn de brief. Sjoch yn de brief werom op wat jim tegearre belibbe ha. Soargje dat de ynhâld fan de brief kloppet by de ynhâld fan it boek. Skriuw de mail of de brief sa, dat er opnommen wurde kinne soe yn it boek.

Lingte fan de brief: 300 wurden of mear.

In belangryk tema yn it boek is ferbûn wêze.
1. Wat is 'sibskip' (bygelyks s. 11)? Hiesto wol ris fan dat wurd heard, foardatst dit boek liest?

2. Op hokker mominten yn it boek fielt Hedzer sibskip? Neam twa foarbylden.

3. Wat is 'predestinaasje' (s. 21)? Sykje op it ynternet in definysje op en lis dêrnei yn eigen wurden yn wat it ynhâldt. Ast yn it Nederlânsk sikest, krijst nei alle gedachten mear resultaten. It Nederlânske wurd is 'predestinatie'.

4. Leausto yn 'predestinaasje'? Lis út wat dyn gedachten dêroer binne.

5. Wat is neffens dy de ferklearring dat Hedzer foar it ljocht komt as er syn broers werkent? (s. 65) Wat is de konsekwinsje fan dy kar?

6. Hedzer en Maria binne de wichtichste personaazjes út it boek. Se hawwe in hiel oar libben en komme út in oare kultuer, mar dochs diele se ek wat mei elkoar. Neam twa oerienkomsten tussen Hedzer en Maria ast sjochst nei hoe't se grutbrocht binne.

7. Tinksto dat it foar ien dy't as bern in 'aso-bestean' hân hat mooglik is om dêr oan te ûntkommen?

8. Is it Hedzer slagge om oan syn famylje te ûntkommen? Lis dyn antwurd út en ferwiis yn dyn útlis nei it boek.

9. Watfoar antwurd soe Hedzer sels jaan op fraach 8? Belûk yn dyn antwurd it neikommende fragmint.

"Alles is presys sa’t it my heucht. De gebouwen, de minsken, de solidariteit. Dy benearjende, befrijende solidêrens. Dy ferdomde woartels dy’t jin groeie litte en tagelyk, út it sicht, beethâlde." (s. 106)

10. Lês it neikommende fragmint en beäntwurdzje dêrnei de fraach dy't derûnder stiet.

"In wrâld dêr’t ik ôfstân fan nommen hie, ôfskie sels, bliek noait fuort west te hawwen. Dy lake my lyk yn it gesicht út. (…) Wat betsjutte dat foar my? Wat betsjutte dat foar myn fierdere libben?" (s. 59)

Wy witte fan Hedzer net hoe't it fierder giet mei syn libben. Wat is dyn ferwachting dêrfan? Jou oan wat neffens dy it antwurd is op de fraach dy't Hedzer himsels stelt. Lis ek út wêrom'tst dat tinkst.

In stylfiguer is in útdrukking dy't in beskaat styleffekt ta stân bringt troch dingen op in bysûndere manier te sizzen. Der binne in hiel soad ferskate stylfigueren. Ien dêrfan is de paradoks. By dat stylfiguer giet it om in tsjinstelling, dy't net in echte tsjinstelling blykt te wêzen. It is in skynbere tsjinstelling. Sjoch no nei it neikommende fragmint en beäntwurdzje de fragen.

"Sechtsjin wie ik, in puber yn it kwadraat, en ik seach heech by him op. Ik hâlde sels fan dy kloatsek." (s. 8)

1. Wa hat it yn dit fragmint oer wa? Watfoar paradoks sjochst yn it fragmint? Lis dyn antwurd út.

2. In 'neologisme' is in selsbetocht, nij wurd. Faak kinst de betsjutting derfan ôfliede. In foarbyld is 'thúsbankierje': do begrypst fuort wat bedoeld wurdt. Wat bedoelt Hedzer as er it hat oer 'willesjekjes'?

3. Do hast grif wol ris fan it stylfiguer 'eufemisme' heard. By in eufemisme wurdt in wurd dat kwetsend fûn wurdt fersêftsjend útdrukt. Bygelyks 'brûke' as it giet om it brûken fan drugs en sterke drank, en 'in putsje' (s. 70) foar in kriminele aktiviteit. Watfoar eufemisme sjochst yn it fragmint hjirûnder? Wat wurdt bedoeld, tinkst? Ljochtsje dyn antwurd ta.

"En as it útkomt dat ik by de plysje wurke ha, rûs ik dat inkeld dat gegeven genôch is om my sokken fan beton te jaan." (s. 88)

5. In stylfiguer dat in hiel soad foarkomt yn dit boek is it 'dysfemisme': it tsjinoerstelde fan in eufemisme. Yn plak fan dat in wurd 'sachter' útdrukt wurdt, wurdt it júst botter en groffer útdrukt. Sjoch hjirûnder in oantal foarbylden en fier dêrnei de opdracht út.

"'Mynhear Judas fan de NSB', antwurde Jehannes." (s. 65)
"Hy seach as hie er in hûnedrol yn 'e mûle." (s. 65)
"'Mongoal dy'tst bist! Wêrom hast net earder in ôfspraak makke?'" (s. 82)
"'Dêr hasto dan wer net in flikker mei te krijen.'" (s. 83)
"'Se neukt mei de tennislearaar. Hoe klisjee is dat.'" (s. 87)

Skriuw no de fragminten oer yn in oare styl. Helje it dysfemisme derút en meitsje der neutraal taalgebrûk of in eufemisme fan.

5. Helje sels ek noch twa foarbylden fan in dysfemisme út it boek.

6. Krekt as elkenien past Hedzer syn taalgebrûk oan syn publyk oan. Wannear brûkt er in soad dysfemismen? Mei wa is er dan yn kontakt? En wannear praat er gewoan?

7. Hasto wol ris earder in boek lêzen of miskien muzyk heard (fan bygelyks 'de Hûnekop') mei in soad dysfemismen? Wat is it effekt fan dat stylfiguer op dy?