Fries | niveau 3 | Nei de klap

Oan de ein fan it ferhaal, op de lêste bledsiden, komt Ake yn de buert fan Fryslân: 'Lofts fan my is it allegearre wetter, ik sjuch it iderkear as ik oer in heuvel klatterje.' Lês de lêste siden fan de roman nochris goed troch.

1. Hoe rint it ferhaal ôf? Skriuw it yn in pear sinnen op.

2. Ferpleats dy yn Ake. Hoe fielt er him, tinkste? Skriuw fiif wurden op dy't fan tapassing binne op syn gefoel.

3. Yn in moodboard (kollaazje) mei allerhande bylden en kleuren kinst soms gefoelens en ideeën dúdliker werjaan as yn wurden. Dyn ideeën wurde foar dysels en foar oaren helderder. De opdracht is om in moodboard of kollaazje te meitsjen fan Ake syn gefoel op de lêste bledsiden fan de roman. Kinst derfoar kieze om dat digitaal te dwaan, mar meist de opdracht ek op papier útfiere.

Wurkwize: lês de lêste bledsiden fan de roman. Konsintrearje dy op emoasjes, sfear, kleur, foarm dy't de tekst by dy opropt. Registrearje dyn eigen ideeën en gean op syk nei foto's, papier, behang, stoffen dy't dêrby oanslute. Prik en plak se op in stik karton formaat A4.
Ast dy makliker útdrukst yn wurden, dan meist ek op basis fan de emoasje fan Ake op de lêste bledsiden in ekpressyf gedicht of in 'elfke' skriuwe.

Hoe giet it fierder mei Ake?
1. Lês it lêste haadstik fan de roman nochris troch. Hoe rint it ferhaal ôf? Skriuw dyn antwurd op.
2. Betink twa oare mooglikheden hoe't it ferhaal ek ôfrinne kinnen hie. Set dyn antwurden koart en helder op papier.
3. Kies de ôfrin út dyn antwurden op fraach 2 dy't dy it meast oansprekt. Skriuw op basis dêrfan in nije slotsêne op it ferhaal, fan ca. 300 wurden, fan it momint ôf dat Ake seit: '… en ik tink: dan is dit myn hûs.'
4. Kinst dy foarstelle datst yn in sitewaasje komst sûnder takomstperspektyf? Lis út yn 25 wurden.

1. Do krijst trije sênes út de roman foarlein. Giest nei wat Ake kiest te dwaan en beoardielst oftsto dat in goede kar fynst.

Sêne 1 (op bledside 17 en 18): Ake treft it ploechje fan Claus. 'Ik frege wat se woenen, en it die bliken…' oant 'Wy dogge fansels sa't Claus wol'.

a. Beskriuw yn heechút trije sinnen de sitewaasje.
b. Wat hie Ake oars dwaan kinnen? Neam twa ferskillende mooglikheden.
c. Wat docht er yn it ferhaal?
d. Wat fynst dêrfan? Ljochtsje dyn antwurd ta yn 50 wurden.

Sêne 2 (op bledside 27): Yn it ploechje fan Claus falle minsken út. Henk kin net mear út himsels rinne. 'Monika hat no in lêst minder. … Ik ha earder in keardel delstutsen.'

a. Beskriuw yn trije sinnen de sitewaasje.
b. Wat hie Ake dwaan kinnen? Neam ferskillende mooglikheden.
c. Wat kiest er?
d. Wat fynst dêrfan? Ljochtsje dyn antwurd ta yn 50 wurden.

Sêne 3 (op bledside 172): Ake is ûnderweis. Op in dei sjocht er in ploechje fan seis âlde minsken rinnen. 'Se hiene allegearre in stok yn 'e hannen…. De oare helte wie foar de moarns.'

a. Beskriuw yn trije sinnen de sitewaasje.
b. Wat hie Ake dwaan kinnen? Neam ferskillende mooglikheden.
c. Wat kiest er?
d. Wat fynst dêrfan? Ljochtsje dyn antwurd ta yn 50 wurden.


2. Ake fertelt op side 174 hoe't er (oer)libbet:
'Ik hie leare moatten om it libben te nimmen sa't it op my takaam. As ik my ôffrege hie wêrom't de dingen barden, dan hie ik it net útholden, dan wie ik gek wurden, lykas guon oare minsken, of ik wie fertrietlik wurden en stoarn. Koest allinnich oerlibje ast dy oan it libben oerjoechst. Moatst net witte wolle wat net te witten wie, mar ite en sliepe en op dyn iepenst wêze. Ik wist net wat der mei my barde, mar wat wie ik der mei opsketten as ik it wol witten hie?'

a. Strykt dizze útspraak fan Ake mei de keuzes dy't er makket yn de sênes neamd yn fraach 1?
b. Beskriuw Ake syn gedrach yn trije stekwurden.
c. Wat fynsto fan Ake syn fizy op it (oer)libjen?
d. Bisto it mei him iens?

Ljochtsje dyn antwurden ta yn ûngefear fyftich wurden.

Wat soesto dwaan as…

Casus Rachid S.

LEEUWARDEN- Zondag 21 maart 2013 om 23.45 uur kwam een gemaskerde en gewapende man snackbar Ely's in de Valeriusstraat binnen. Onder bedreiging van een vuurwapen dwong hij het aanwezige personeel om geld af te geven. Nadat de overvaller het geld in een tas had gedaan, verliet hij de snackbar en vluchtte weg in de richting van het Europaplein.

1. Kies twa sênes yn Nei de klap dêr't Ake om feroardiele wurde soe as it spile hie yn it libben foar de klap, doe't alles noch gewoan wie. Neam fragminten/bledsiden.

2. Werskriuw beide sênes neffens boppesteande manier. Skriuw dus foar elke sêne in parseberjochtsje.

3. Wat foar straf soe Rachid S. krigen hawwe? Kinst tinke oan in jildboete, taakstraf, gefang, maatregel (strjitteferbod, kontaktferbod, skeafergoeding), TBS of frijspraak. Ljochtsje dyn antwurd ta.

4. Is Rachid S. in gefaar foar de maatskippij? Wêrom wol/net? Skriuw dyn antwurd op.

5. Wat foar straf krijt Ake per gefal datst ûnder punt 2 beskreaun hast? Wat soe syn straf foar de bom (dus yn ús gewoane wrâld) west hawwe? Sykje nei it antwurd op ynternet.

6. Is Ake in krimineel of net? Ljochtsje dyn antwurd ta yn 25 wurden.

Der binne mear boeken, films, muzykstikken dy't geane oer it libben 'nei de klap',  dus nei it fallen fan de atoombom of nei it ûntploffen fan in atoomsintrale. Se geane oer de ein fan de wrâld (of in part dêrfan). Boektitels kinst fine by de lêssuggestjes op de learlingeside.

1. Besjoch foar dyn achtergrûnynformaasje de trije filmkes dy't yn de boarnen neamd wurde oer 'atoombom' en 'Tsjernobyl' .
Meist sels ek ynformaasje oer dy ûnderwerpen sykje.
2. Sykje dan ien film én ien stik muzyk/song oer ditselde ûnderwerp: (oer)libje nei de atoombom of nei in kearn- of natuerramp, of de 'eintiid'.
Skriuw de titels op. Hast dan twa titels op papier te stean.
3. De folgjende opdracht is om in skôging (ien A4) te skriuwen, dêr'tsto Nei de klap ferlikest mei de twa titels fan film/muzyk dy'tst ûnder punt 2 opsocht hast:
Bepaalst sels de ynhâld en yndieling fan dyn skôging.
- Tematyske ferliking: Ferlykje dyn twa titels fan in film / muzyk mei Nei de klap op it gebiet fan leauwe, hope, freonskip/leafde.
- Ferliking fan sfear: Ferlykje dan de sfear fan de film / de muzyk mei Nei de klap. Wat binne oerienkomsten en ferskillen?
- Ferliking fan kleuren yn de film / muzyk mei Nei de klap. Is dat yn alle trije presys itselde of binne der ferskillen?

Schooltv Atoombom 1
Schooltv Atoombom 2

Lês earst it stik oer de literêre teory hjirnei.

1. Googleje it begryp yn it Nederlânsk 'subliem' en 'subliem kunsthistorie', 'subliem literatuur', 'subliem romantiek'.  Notearje de nammen fan trije websites. Meitsje fan dizze trije websites in útdraai. Jou mei in aksintuearstift oan watst learst oer de betsjutting fan 'sublym'.  
2. Sykje fiif plaatsjes dêr't it sublime yn te sjen is en skriuw per plaatsje yn ien rigel op wêrom'tst dat fynst.
3. Neam trije foarbylden fan 'sublym' út dyn eigen libben (of dat fan freonen of famylje).
4. Lis koart út wat men as 'sublym' beskriuwe kinne soe yn Nei de klap. Neam in tekstfragmint as foarbyld. Skriuw sa'n hûndert wurden.

Ride oer iis dat eins net fertroud is, in fleantúch stoart del (mar net dat dêr'tsto krekt yn siest), Russyske rûlette. Fan gefaarlike sitewaasjes en geweld yn boeken en films giet soms in bepaalde fassinaasje út. Fynst it spannend en grizelich, mar tagelyk lêst wol troch en sjochst der wol nei. In ierdbeving, kroadzjend iis of in ûntploffing fan in fulkaan kin geweldich, majestueus wêze. De natuer lit de spierballen sjen en dat is spannend en oanloklik tagelyk. Itselde jildt foar in horrorfilm. It is hast té spannend, mar sjochst wol.
Ek bylden út it sjoernaal kinne fassinearjend wêze yn harren 'thrill' fan geweld.Tink marris oan it lytse fleantúchje dat op 9/11 troch in wolkekrabber fljocht, oan bylden fan bommen op Syrië, oan de lekkende atoomsintrale yn Fukushima.
De literêre stylfiguer dy't mei dizze bysûndere spanning fan de lêzer-taskôger te krijen hat, neame wy it sublime. It is yn it Frysk de 'sensaasje fan geweld', yn it Nederlânsk 'verrukkelijke verschrikking' of yn it Ingelsk: 'delightfull horror'.