Fries | niveau 4 | De silveren rinkelbel

1. Op side 53 stiet:
Wouter begûn mei de tiid in handige jonge te wurden; op 'e skoalle hie er 't safier brocht dat er it slim skoalboek trochleard wie en yn de kranten en brieven him tige rêde koe; hy koe de noaten, en yn de tsjerke de tekst en de psalmen fiks fine, en hy koe aardich skriuwe. Syn namme skreau er Wouter Onbekend: dat hie master betocht.

Wêrom hat master betocht dat Wouter sa hjitte moat?

2. Op side 46-47 stiet:
De oare jonges, dy troch 'en tiid moai ryklik ôfransele waarden, as se 't ris in bytsje bedoarne, krigen sadwaande in pik op dy skuonmakkers bern, en foaral op Wouter, om't dy nei har ynsjen ek wolris wat fertsjinne, hoewol er 't net krige; en dêrom seagen se him wolris in loech ôf. [...] Hy [Jildert Nolkes] joech Wouter allerhande mâle bynammen: dan neamde er him de prûkmakkerssoan, en dan it laam sonder moer, en dat folgen de oare jongens dan nei.

Wêrom soe Wouter sa narre wurde op skoalle?

3. Op side 56 stiet:
Men moat begripe dat de lju jit altyd ongelyk oer Wouter tochten: de meastepart hâlden 't foarfêst dat er baas syn eigen soan wie, mar der wienen ek al wer ferskate dy dat net leauwe woene.

Wêrom is it yn it boek foar de minsken út it doarp sa wichtich om te witten wat Wouter syn ôfkomst is?

4. Op side 137 stiet:
Op de foarste sjeas sieten de brêgeman en de breid. En dy brêgeman en breid, wa miene jim dat dat wienen? - Dy brêgeman, dat wie ús Wouter Onbekend, - Jildert Lútsens wol ik sizze! - en dy breid dat wie Tsjamke Pabes.

Hoe lit de skriuwer hjir sjen dat Wouter Onbekend net langer in geskikte namme is foar Wouter?

Personaazjes yn in boek learst allinnich kennen troch wat de skriuwer der oer fertelt. Kinst se net in fraach stelle ast se net begrypst. Stel dy foar dat dat wol koe en datsto fragen stelle koest oan ien fan de personaazjes út De silveren rinkelbel.

1. Kies allebeide in ferskillend personaazje. Stel trije fragen oan dat personaazje en lit dyn kollega-learling út dat personaazje wei antwurd jaan op dy fragen.

2. Lês it stik út de boarne. Hoe wurde personaazjes yn De silveren rinkelbel karakterisearre? Yn ien kear fia in gearfetting, of bytsje by bytsje? Motivearje dyn antwurd mei in foarbyld fan side 19-20.

3. Binne de personaazjes fan De silveren rinkelbel flat of round characters? Motivearje dyn antwurd.

Van Balen, Joosten en Peppelenbos. Basisboek Literatuur, Grins 2009, side 106-107.

Hjirûnder sjochst inkelde fragminten út De silveren rinkelbel.

Sa sieten der yn 't grut Wagentsje jit in mannich Stienzers onder in stevige slok, en dêr wie Jildert Nolkes ek by. Doe dy knapen lang en let begûnen te praten fan fuort en de iene de oare frege as er mei woe, sei Jildert dat er jit efkes de stêd op moast om in boadskip, en hy ging de herberge út. Lit ús him ris neispoare. (s. 79)

Dat wiif kaam benei nea te Stiens; dêr hie se har reden foar, dy de lêzer letter dúdlik wurde sille; as se der al kaam, dan wie 't mear temûk as yn 't iepenbier, mei 't doel om Jildert Nolkes op sa'n manear lêstich te fallen, lyk as wy niis heard habbe. (s. 65)

No soe 'k in lang ferhaal dwaan kinne hoe bjuster it der by stie yn baas Hoattelstoat syn húshâlding. Dat Wouter gjin lust hie om de holle op te stekken; hoe Tsjamke fergyng as stof yn de sinne; hoe baas ek ta de oertsjûging kaam dat Wouter him sa onferskilling net wie as er miende, en dat syn trienfetten jit net alheel útdroege wienen: hoe Setske benei fan swierrichheid stoar en de krintebôlen yn de lapbank ferskimmelje liet, om't it iten en drinken har fergong (...) (s. 94)

1. Wêr sjochst oan dat it hjir giet om in auktoriaal perspektyf? Jou dat per fragmint oan.

2. Is it perspektyf eksplisyt of implisyt auktoriaal? Motivearje dyn antwurd.

3. Wat is it effekt fan sa'n perspektyf op dy as lêzer?

4. Lês side 21 en 22 fan it ferhaal nochris troch en jou sels ek noch twa foarbylden fan fragminten op dy siden dêr't it auktoriale perspektyf yn nei foaren komt.

Van Balen, Joosten en Peppelenbos. Basisboek Literatuur, Grins, 2009, side 101-106.

Fan De silveren rinkelbel is yn 1991 in toanielstik makke. Under boarne 1 fynst in resinsje fan dat stik.

1. As dat stik no noch spile waard, soesto dêr dan hinne wolle? Wêrom (net)?

2. Tinkst dat De silveren rinkelbel geskikt is om in teaterstik of in film fan te meitsjen? Wêrom (net)?

3. Sjoch nei de earste twa siden fan haadstik acht (s. 74-75). Wat foar oanknopingsknopen jout it ferhaal fan hoe't de spilers en it dekôr der út sjen moatte soenen?

4. Skriuw in skript foar de earse twa siden fan haadstik acht (s. 74-75). Ferwurkje yn dyn skript:
- dekôr
- romte en tiid
- plak
- uterlik fan de spilers
- dialooch

In skript is skreaune tekst foar toaniel of film. Yn in skript stiet hoe't it dekôr derút sjocht, hoe't de personaazjes oanklaaid binne, wat se tsjin inoar sizze en hoe't se der by sjen moatte. Ast by Google Afbeeldingen 'filmscript' yntypst, krijst ferskillende foarbylden te sjen fan hoe't in skript der útsjen kin.

'De sulveren rinkelbel: in pracht'. LC 20 juny 1991.

1. Beskriuw de romte fan haadstik alve (side 89-93). Brûk net mear as fyftich wurden.

2. Jout Waling Dykstra yngeande beskriuwingen fan de romte of krekt net? Wêrom soe er dat al of net dien ha?

3. Lês op side 109 fan boarne 1 oer de funksje fan romtebeskriuwingen. Wat tinksto dat yn De silveren rinkelbel de wichtichste funksje is fan romtebeskriuwing? Lis dyn antwurd út.

4. Lês de siden dy't neamd wurde ûnder boarne 1 en de fragminten hjirûnder. Jou per fragmint oan hoe't Dykstra couleur locale oanbringt.

Foar de brêge fan de herberge stie in spekweintsje mei in âld hynzer derfoar. Dat spultsje hearde ta oan in Burdaarder skieppeslachter, dy de deis mei flesk sutele hie, en no te Stiens by de herberge oansyld wie, dêr er onder in stevige slok mei in pear boeren drok siet te praten oer slachterij en skieppehannel, sonder te betinken, hoe noedlik syn reau dêr yn 't gewoel fan de merke stie. (s. 12)

Op 'e tafel stie in stiennen kofjetsjettel, dy grien út de potwinkel komd wie, mar hy wie no sa swart, dat it mocht bekend stean, dat er in jier yn 'e skoarstien hinge hie. In stiennen kop mei in stik derút wie har môlkkom. De grouwe knoarren switsersbrea mei goed bûter en tsiis derop, hiene se gau yn 't tafelslaad stoppe, doe se de doar hearden. Klaaske har swabberkoer en Griet har pikelhjerringfetsjes stiene oer de flier. Op 'e hurd stie in riknêst fan foazige turfbrjitten tusken fjouwer klinkerstiennen. Tsjinoer it finster wie 't bedstee, dat fan rûge planken byinoar klost wie, sonder doarren of gerdinen derfoar .(s. 80)

Doe dy trein de buorren yn kaam, wie 't swart fan de minsken. En doe reinde 't palmtakjes en goudsjeblommen by de jongelju op 'e sjeas. Hja rekken dêr suver alheel onder beside. En hja hiene de bûsen fol duiten, en struiden dy mei rynske hannen onder 't folk. (s. 138)

5. Sykje sels ek noch twa foarbylden fan couleur locale yn De silveren rinkelbel, bygelyks op de earste siden fan haadstik njoggen (s. 79-80).

6. Fynsto couleur locale wichtich foar it ferhaal? Lis út wêrom.

Van Balen, Joosten en Peppelenbos. Basisboek Literatuur, Grins 2009, side 39 en side 109-110.

1. Beskriuw yn 250 wurden watsto fynst De silveren rinkelbel.

Op side 155 skriuwt Breuker yn it neiwurd by de roman: 'De Rinkelbel heart ta de meast lêzen boeken yn it Frysk. Der is dus sprake fan in bliuwende wurdearring.'

2. Lês it stik fan Breuker en fyn út wêr't it ferhaal om wurdearre waard. Neam minstens trije punten.

3. Breuker einiget syn stik mei de foarsizzing: 'it ûnderhâldend fertelde Rinkelbel sil syn lêzers wol hâlde'. Wêrom tinkt er dat? Neam twa arguminten dy't er dêr foar hat.

4. Beharkje de opname fan 3 minuten fan Klaas Jansma (boarne 1). Yn dat stik fertelt hy wat hy fynt fan De silveren rinkelbel. Neam twa dingen dy't hy moai fynt en twa dingen dy't hy minder moai fynt. Bisto it mei him iens? Lis út wêrom wol of net.

Opname besprek Klaas Jansma yn petear mei René Koster, Omrop Fryslân 29-09-2003 (op tresoar.nl)