Fries | niveau 5 | De Wuttelhaven del

1. Hjirûnder steane inkelde fragminten út it boek. Jou per fragmint oan oftsto de toan iroanysk, sarkastysk of synysk fynst, en lis út wêrom.

"'No graach,' sei Jildou, dy't de wurden fan 'e útsûnderlike man yndronk as hie se jierren toarst hân."
(1989,  s. 50)

"Lofts neist him yn in griene mantel, mefrou Van Haelen. Utsein it wite hier mei it swarte huodsje mei de wale, seach se der kleurich en noch jong út. In swart taske bongele har oan 'e lofter earm, wylst se it swarte psalmboekje goed sichtber (want fan alles kin evangelisaasje útgean) yn 'e hân hâlde. Har oare hân klamme se om it doek fan in paraplu hinne.
         Dat in inkelde heiden, dy't de hûn útliet, disse optocht neiseach, kaam troch de jonge frou yn it raffinearre swarte mantelpakje, in swarte hoed mei swarte wale op it swarte hier."
(1989, s. 86)

"Hy [Rinse] is lokkich troud mei Anoeskja. It gedonder mei de famylje hat wol wat brânplakken yn him achterlitten. Hy fergeat systematysk alle jierdeis en mei Sinteklaas soarge er altyd dat er tsjinst hie."
(1989, s. 292)

2. Sykje sels yn it boek om trije foarbylden fan irony.  

3. Wat foar effekt hat dy irony op de lêzer?

Foar in definysje fan irony, sarkasme en synisme, sjoch it Basisboek Literatuur fan Van Balen, Joosten en Peppelenbos.

Van Balen, Joosten en Peppelenbos. Basisboek Literatuur (2009), side 128-129.
https://fy.wikipedia.org/wiki/Sarkasme
https://fy.wikipedia.org/wiki/Irony

Yn de oarloch wienen der minsken dy't der foar keazen om gear te wurkjen mei de besetter. Dat wurdt kollaboraasje neamd. Fan kollaborateurs wurdt ek wol sein dat se 'fout' wienen yn de oarloch.

Hâld mei jim fjouweren in debat oer de stelling:

'In heit dy't 'fout' is yn de oarloch kin dochs in goede heit wêze.'

1. Praat ôf wa't foar en wa't tsjin de stelling is.

2. De foarstanners betinke safolle mooglik arguminten om de stelling te ferdigenjen en de tsjinstanners betinke safolle mooglik stellingen om de stelling te bestriden. Bliuw by de feiten dy't yn de roman oan de oarder komme.

3. Hâld it debat. Folgje de debatregels fan jim lesmetoade of fan it debatynstitút (sjoch by de boarnen). Freegje in klasgenoat om it debat te filmjen mei syn tillefoan of syn tablet.

4. Besjoch meiinoar de film fan it debat en stel fêst wa't syn stelling mei de bêste arguminten stipe hat.

Stichting Nederlands Debatinstituut

Lês as tarieding it haadstik oer perspektyf yn Basisboek Literatuur, side 101-105.

1. Wat foar perspektyf hat dit boek neffens dy? Lis út wêrom.

2. Lês it begjin fan haadstik 19 nochris troch (1989, s. 249-250). Wat falt dy op oan it perspektyf?

3. Lês it fragmint hjirûnder. Wa is hjir de fertellersynstânsje, tinkste? Motivearje dyn antwurd.

"Hy [Doede Haaies] stiek in sigaret op. Sûnder sigaretten koe er net libje. Hy seach nei syn brune fingers. Dat stie ynteressant. Net dat er idel wie. Dat koe net mei syn brike pochel. In goede sjoernalist smookt as in dragonder. Manlju dy't net smoke, binne weiten hinnen. Somliken bewearden dat it ûngesûn wie. No, dat wie dan net oars. Sûnder sigaretten soe er nei Frjentsjer moatte of soe er himsels ophingje."
(1989, s. 48)

Steven de Jong hat mei De Wuttelhaven del yn 1992 de Gysbert Japicxpriis wûn. It boek kin beskôge wurde as in Fryske literêre klassiker.

1. Soesto De Wuttelhaven del ek in priis jaan asto yn de sjuery fan de Gysbert Japicxpriis sitte soest? Jou trije arguminten. 

2. Lês de resinsjes dy'tst fynst by de boarnen en ek it sjuerrapport fan de Gysbert Japicxpriis 1992.

3. Wat binne neffens de resinsinten en de sjueryleden de sterke en swakke kanten fan it boek? Meitsje in oersjoch en neam op syn minst trije sterke en trije swakke punten.

4. Ferlykje dyn eigen miening mei dy fan de resinsinten.

De Gysbert Japicxpriis is in priis foar oarspronklik Frysk literêr wurk. Hy wurdt beskikber steld troch de Deputearre Steaten fan Fryslân. Sy rikke de priis út en wurde advisearre troch in advyskommisje fan minsken dy't doel ha oer literatuer.
De priis bestiet sûnt 1947 en wurdt tsjintwurdich om de twa jier útrikt, ôfwikseljend foar proaza of poëzij. De takkenningsfrekwinsje is in pear kear wiksele. De winner krijt in oarkonde, tsientûzen euro en subsydzje om wurk oersette te litten yn in oare taal.

Anne Wadman, resinsje yn Frysk en Frij, 15 april 1989;
Jan Wybenga resinsje yn Leeuwarder Courant, 21 april 1989;
Hendrik van der Veer, resinsje yn Sneeker Nieuwsblad, 8 juny 1989;
Doeke Sijens besprek yn Trotwaer, 1989, side 266-269.
Sjueryrapport fan de Gysbert Japicxpriis 1992.
Te finen op tresoar.nl by it boekprofyl fan de roman; sa net, dan de knipselmap rieplachtsje oer de roman, beskikber yn Tresoar, Ljouwert

Beharkje it ynterview mei Steven de Jong datst fia de boarne hjirûnder fine kinst. Yn it petear dat de ynterviewer (Henk te Biesebeek) mei Steven de Jong hat, komt hieltyd in misferstân nei foaren.

1. Wat is it misferstân?

2. Wêrom is Steven de Jong dêr sa fûl op, tinkste?

3. Bring it ynterview yn ferbân mei it foaropwurd fan De Wuttelhaven del.

4. Wat soe yn dat ljocht de funksje wêze fan it lêste haadstik yn it boek, dêr't de haadpersoan de skriuwer treft?

Radioynterview fan Henk te Biesebeek mei Steven H.P. de Jong út 1992.
Boekprofyl op tresoar.nl

Op side 121-122 (yn de edysje fan 1993) fan De Wuttelhaven del fynst in gefal fan metafertellen (ast net witst wat dat is, sjoch dan hjirûnder by literêre teory):

"Minsken, no moat ik ophâlde. It komt my op minne kritiken te stean as ik hjir troch gean de realiteit te beskriuwen. It magysk realisme is net yn 'e moade, likemin as it fantaisisme. Trinus Riemersma sil wol raar guod spuie as er myn boek besprekke moat."

1. It metafertellen giet noch even troch. By welke sin einiget it neffens dy?

2. Wa is hjir eins oan it wurd, neffens dy? Eeltsje de Vries of de skriuwer? Wêrom?

3. Wa is Trinus Riemersma en wêrom hellet de skriuwer him oan?

4. Sykje op ynternet út wat Trinus Riemersma úteinlik fan it boek fûn.

5. Wat foar effekt hat it metafertellen op dy as lêzer?

Metafertellen is in ferskynsel dat him foardwaan kin by in auktoriale ferteller. It foarheaksel 'meta' is Gryksk en betsjut: oer it ûnderwerp sels. Metafertelle is dus fertelle oer it fertellen.

Trinus Riemersma, tresoar.nl, biografyske skets

Lês as tarieding paragraaf 1.3 fan Basisboek Literatuur troch (oer autobiografysk skriuwen), op side 22-26.

1. Wat tinksto, is De Wuttelhaven del in autobiografysk boek?

2. Ast nei it boek sjochst, wat wol de skriuwer dy dan witte litte oer it autobiografyske gehalte fan it boek?

3. Yn in ynterview mei Henk te Biesebeek (sjoch boarne) seit Steven de Jong: 'In autobiografy is gjin roman'. Wêrom is dat sa, neffens him?

4. Skriuw in essee fan tûzen wurden en gean dêryn yn op de ferhâlding tusken Eeltsje en de skriuwer. Brûk foarbylden út it boek en út it ynterview.

Radio-ynterview fan Henk te Biesebeek mei Steven H.P. de Jong út 1992.
Boekprofyl op tresoar.nl