Fries | niveau 6 | As gong dêr in oar

Lês hjirûnder by literêre teory wat in motyf is.

1a. 'Hûnekop' kin yn dizze roman oanwiisd wurde as motyf. Neam op syn minst twa betsjuttingen fan hûnekop yn de kontekst fan As gong dêr in oar.
Ast it sa út ’e holle sa gau net witst, kinst side 28 en 169-170 nochris neilêze.
1b. Lis út dat de titel fan diel III ferbûn wurde kin mei beide betsjuttingen.

2. In ûnderwerp dat hieltyd weromkomt yn it boek is in bepaald menuet. It giet om it menuet Beau Brummell fan Edward Elgar. Sykje it stik muzyk op en harkje dernei (bygelyks fia Spotify). Hoe komt it op dy oer? Is it fleurich, tryst, opswypkjend, mankelyk?

3a. Wiis minstens trije stikken yn it boek oan dêr't it menuet neamd wurdt.
3b. Wat foar symbolyske betsjutting(en) kinst oan dit motyf takenne?

4. Wat fynst fan de manier wêrop't de skriuwer it menuet en de hûnekop ferskillende kearen werom komme lit yn it boek?

5. Wie it dysels opfallen dat it menuet en de hûnekop geregeld weromkomme? Binne der noch mear saken oan te wizen yn it boek dy'tst in motyf neame kinne soest, omdat se weromkomme en miskien mear betsjutte? Lis dyn antwurd út.

In motyf is in foarwerp, ferskynsel of barren dat meardere kearen yn in ferhaal of in roman foarkomt en in symboalyske betsjutting hat.

Yn As gong dêr in oar is de skriuwer net sa dúdlik oer it plak fan spyljen en it tiidsferrin yn it boek. Wannear’t je in oantal oanwizings by elkoar lizze komt der wol in tekening yn romte en tiid.

1. Meitsje it plak of de regio fan spyljen oannimlik mei de folgjende gegevens út de tekst:
a. de plaknamme (s. 13)
b. de oantsjutting ‘it epos fan ’e fiskers fan dizze kust’ (s. 104)
c. it fort (s. 125)
Lis út.

2. Is it plak fan spyljen essinsjeel foar de ynhâld fan it boek, of hie it op elk willekeurich oar plak spylje kind? Lis út

3. Stel in tiidskaal op foar it libben fan Johan, útgeande fan de folgjende gegevens út de tekst:
a. de leeftiid fan Johan as er ferdrinkt (s. 263)
b. de moanne dat it ferhaal spilet (s. 130)
c. de leeftiid en jierdei fan Nyk (s. 124)
d. de datearring fan de foto fan Nyk (s. 43, tink derom dat Johan Nyk syn leeftiid te leech ynskat)
e. de treinkaping by De Punt
f. it bertejier fan Max Papilaya (s. 51), de lieder fan de treinkapers
g. de simmer dat Johan troch Europa swalket en Josi mei him brekt (haadstik 23)

4. Wat is nei alle gedachten it jier fan it no fan it boek? Wêrom is dat sa?

5. Wannear hawwe Johan en Mare elkoar earder troffen, tinkst? Kin Johan de heit wêze fan Nyk, rekkene neffens it tiidsferrin sa’t dat yn it boek oanjûn is?

Op ’e dei nei Nyk syn jierdei (in sneon) bringt Mare him werom nei de trein. Johan giet dyselde deis by Marron del (s. 186-191) en dêrnei by Inge Kaumwasser (Hdst 24). Dy fertelt him dat René Lung net de heit wêze kin fan Nyk. Haadstik 25 begjint mei in flash forward, wêryn’t Johan de auto op in ûnopfallend plak delset. Hy hat al syn kleanguod en sa út it simmerhûs helle en in foto út it besit fan Mare pikt. Dan giet it ferhaal wer fierder dêr’t it oan de ein fan Hdst 24 ophâlden wie, ôfwiksele mei flashbacks.

1. Wat is de reden fan Johan syn gedrach, sa’t dat op s. 210 beskreaun wurdt?

2. Wa soe op de foto stean dy’t Johan pikt hat? Sjoch ek side 43. Wêrom nimt Johan dy foto mei?

3. Wêrom rint Johan mei lead yn de skuon de trep op (s. 220)?

4. It ferfolch fan wat Johan belibbet sjogge wy troch de eagen fan Mare yn haadstik 27, dat spilet op de snein neidat Nyk fuortgien is. Dêr kommunisearje se mei elkoar oer oaren fia in potsje scrabble. Komme je as lêzer no mear te witten oer hoe’t it sit mei Lung, Johan, Mare en Nyk? Lis út.

5. Johan lit himsels ferdrinke achter de Hûnekop. Jou dêr in oantal mooglike beweechredenen foar en beärgumintearje dat mei sitaten út it boek.

Yn As gong dêr in oar sitte in soad ferwizingen nei persoanen en saken bûten it boek. Yn de tabel hjirûnder sjochst tsien foarbylden mei sideferwizingen.

1. Sykje de sidenûmers dy't oanjûn binne op en folje yn de tabel yn watst op basis fan it boek te witten komst oer wat yn de tabel neamd is. Ast fan de ynformaasje yn it boek neat ôfliede kinst, litst it hokje leech.

2. Folje no de tredde kolom yn troch oanfoljende ynformaasje op te sykjen op ynternet.

3. Is de oanfoljende ynformaasje nedich om it boek goed begripe te kinnen? Wurdt it boek boeiender ast de oanfoljende ynformaasje hast? Lis út wêrom wol of net.

4.  Lês ûnder boarne 1 wat yntertekstualiteit is. Heart it ferwizen nei de saken út de tabel neffens dy ta yntertekstualiteit? Lis út wêrom wol of net.

5. Jou dyn miening oer yntertekstualiteit yn in roman. Fynst it moai as in skriuwer saken út 'it echte libben' oanhellet yn in boek of hoecht dat fan dy net sa? Fynst it stoarend ast dingen earst opsykje moatst of fynst it júst aardich om nije dingen te learen by it lêzen? Lis dyn antwurd út.

Wikipedy, yntertekstualiteit

As gong dêr in oar waard nominearre foar twa wichtige Fryske literêre prizen: de Rink van de Veldepriis 2014 en de Gysbert Japicxpriis 2015.

1. Neam trije redenen wêrom’tst fynst dat it boek in priis winne mochten hie as it oan dy lei.

2. Lês ûnder literêre teory om wat foar prizen it giet. Watfoar priis fynsto, op basis fan dy ynformaasje, it meast geskikt foar As gong dêr in oar? Lis dyn antwurd út.

3. Lês de resinsjes dy'tst fynst by de boarnen. Meitsje in list fan positive punten dy't neamd wurde en fermeld hieltyd de resinsje dêr'tst dat positive punt yn fûn hast.

4. Meitsje ek sa'n listje foar de krityske opmerkings dy't oer it boek makke wurde. Neam ek no wer even yn watfoar resinsjes ast de krityske opmerking fûn hast.

5. Reagearje op de positive en krityske punten dy't de resinsinten oanhelje. Bist it mei harren iens? Wêrom wol of net?

De Gysbert Japicxpriis is in priis foar oarspronklik Frysk literêr wurk. Hy wurdt beskikber steld en útrikt troch de Deputearre Steaten fan Fryslân. Dy wurde advisearre troch in advyskommisje fan minsken dy't doel ha oer literatuer. De priis bestiet sûnt 1947 en wurdt tsjintwurdich om de twa jier útrikt, ôfwikseljend foar proaza of poëzij. De takenningsfrekwinsje is in pear kear wiksele. De winner krijt in oarkonde, tsientûzen euro en subsydzje om wurk oersette te litten yn in oare taal.
Mear

De Rink van der Veldepriis is in priis foar it bêste oarspronklik en nij proaza yn it Frysk (of yn ien fan de streektalen dy't yn Fryslân brûkt wurde) fan de ôfrûne twa jier. It moat wurk wêze yn de sjenres dy’t Rink van der Velde beoefene: romans, ferhalen of kollums.
Mear

Meindert Reitsma, De Moanne
Doeke Sijens, Ljouwerter Krante
Geart Tigchelaar, Ensafh.nl

Lês de twa motto’s foaryn it boek.

1. Sykje ynformaasje oer de skriuwer dêr’t in motto oan ûntliend is: J.M. Coetzee. Skriuw in tekst fan ca 300 wurden oer syn achtergrûn en de tematyk fan syn wurk. Nim yn dyn tekst ek ynformaasje op oer it boek dêr't it motto útkomt.

2. Gean nei wat der yn it motto sein wurdt en wêr't it oer giet. Hoe past de ynhâld fan it motto by As gong dêr in oar? Mei oare wurden, wêrom soe Leo Popma foar dit sitaat keazen ha as motto foar syn boek? Ferwurkje de antwurden op boppesteande fragen yn in tekst fan minstens 300 wurden.

3. Sykje no ynformaasje op oer Ben Cami en syn bondel Ik ben hier vreemd (1988). Wat foar bondel is it? Wêr geane de gedichten oer? Fetsje de ynformaasje dy'tst fûn hast gear yn in tekst minimaal 200 wurden. Doch dat yn dyn eigen wurden.

4. Bring de tekst fan Ben Cami yn ferbân mei As gong dêr in oar. Wêrom soe Leo Popma dit sitaat brûke as motto foar syn boek? Brûk minimaal 200 wurden om op dy fraach yn te gean.

Taal en hoe’t je dêr mei omgeane is ien fan de kearntema’s fan As gong dêr in oar. Ien aspekt dêrfan is de posysje fan in ‘lytse taal’ of ‘minderheidstaal’ en hoe’t je je as bewuste sprekker ferhâlde ta dy taal. In oantal personaazjes út it boek fertsjintwurdiget dêr hieltyd wer in oar stânpunt yn.
Yn dizze opdracht giet it om de folgjende fiif personaazjes: Mare, Johan, Mare har heit, Nyk en Roger Marron.

1. Beäntwurdzje foar elk fan de fiif neamde personaazjes de folgjende fragen:
a. Hoe wichtich fynt hy/sy taal?
b. Wat foar taal praat it personaazje sels it leafst, en wêrom?
c. Hoe reagearret it personaazje op it taalgebrûk fan oaren?

2. Yn it boek is it benammen Mare dy’t harsels ôffreget: ‘Wêr kom ik wei, wêr bin ik thús, wa bin ik eins?’ (s. 204).
Beäntwurdzje dy fragen foar dysels. Wêr komsto wei en wêr bisto thús? Wat is foar dy de taal fan thús? Fielst dy oars ast dy taal net sprekst?

3. Skriuw in essay fan minimaal 700 wurden dêr'tst yngiest op de fraach: ‘Hoe wichtich is taal om je earne thús te fielen?’ Belûk yn dyn essay net allinnich dyn eigen ûnderfiningen en miening, mar ek de personaazjes út As gong dêr in oar.