Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18

 | niveau 3 | Gebr.

Introductie

In 1955 werd Ted van Lieshout in Eindhoven geboren. Na de middelbare school vertrok hij naar Amsterdam om daar aan de Rietveldacademie te gaan studeren. In 1975 debuteerde hij als dichter. Na de afronding van zijn opleiding ging Van Lieshout aan het werk als grafisch ontwerper en als illustrator. Vanaf 1994 publiceerde hij gedichten voor kinderen in de 'Blauw geruite kiel', een op jongeren gericht onderdeel van Vrij Nederland. Twee jaar later verscheen zijn eerste jeugdroman.
Bekende titels van Van Lieshouts hand zijn het kinderboek Luitje en de limonademoeder en de poëziebundel Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen. Zijn bekendste jeugdboek is Gebr. uit 1996. In september 2009 ontving Ted van Lieshout de Theo Thijssen-prijs (€60.000,-), de hoogste literaire onderscheiding voor een kinder- en jeugdboekenoeuvre. Begin 2012 verscheen zijn eerste boek voor volwassenen: Mijn Meneer.
bron: tedvanlieshout.nu

Inhoud

In deze gedeeltelijk autobiografische roman komen de volgende vragen aan de orde: hoe verwerk je de dood van een geliefd persoon? Ben je nog een broer als je broertje overleden is? Hoe vertel je je ouders over je homoseksualiteit?

De zestienjarige Luuk ontdekt dat hij de dood van zijn broertje Marius op een andere manier verwerkt dan zijn moeder en vader. In tegenstelling tot zijn moeder wil Luuk dat er zoveel mogelijk dingen van Marius blijven bestaan. Om het dagboek van zijn broertje uit de handen van zijn moeder te houden moet het meer van hem worden dan van zijn broertje. Daarom begint Luuk uiteindelijk tussen de dagboekregels van Marius te schrijven. Er ontstaat een bijzondere dialoog tussen de broers. Tijdens het lezen en schrijven in het dagboek leert Luuk zowel zichzelf als Marius beter kennen. Zo krijgt hij meer inzicht in de oorzaak van de ruzies die ze soms hadden en leert hij Marius' gevoelens en gedachten kennen tijdens zijn ziekte. Ook ontdekt hij dat Marius zijn grote geheim gekend heeft, namelijk dat hij meer van jongens houdt dan van meisjes. Even lijkt het erop dat Luuk terug moet komen op zijn reddingsactie van het dagboek, want nu kunnen zijn ouders immers ook zijn geheim ontdekken. Uiteindelijk brengt het confronterende dagboek van zijn overleden broertje Luuk tot een belangrijke beslissing, en vindt hij een antwoord op zijn vraag over het broers zijn.
bron: gottmer.nl

Moeilijkheid

In het boek worden twee verhaallijnen ineen gevlochten, voor de N2-lezer kan dit nog moeilijk zijn. De identificatie met een personage dat worstelt met homoseksualiteit en de dood van een broertje kan voor de N2-lezer ook nog moeilijkheden opleveren, evenals de veranderende verhouding van Luuk tot Marius. Lezers op N3 en N4 zullen geen hinder meer ondervinden van de verschillende verhaallijnen. Ook zullen zij sneller bereid zijn om zich in te leven in problematiek die wat verder van hun bed staat.

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

Bereidheid

 De onderwerpen homoseksualiteit, ziekte, dood en rouw zijn geschikt voor zowel jongens als meisjes.
Dit Young Adult-boek van een relatief kleine omvang zou voor de N2-lezer een eerste stap in de richting van volwassenenliteratuur kunnen zijn. De experimentele vorm van het boek zou de N2-lezer kunnen afschrikken, maar met goede voorbereiding komt deze lezer een eind.
De experimentele vorm is voor de N3-lezer juist interessant.
Dankzij zijn esthetisch besef zal de N4-lezer de bijzondere vorm van deze roman wellicht kunnen waarderen als kunstvorm.

 

Interesses

 Het boek is op N2-niveau interessant voor leerlingen die interesse hebben in moeilijke onderwerpen als homoseksualiteit, rouw en de dood. De N2-lezer zal in eerste instantie moeite hebben met het doordringen in de sterk afwijkende realiteit van de hoofdpersonages.
De N3-lezer zal meer intrinsieke interesse hebben voor de onderwerpen homoseksualiteit, dood en rouw.
De N4-lezer zal zich kritisch kunnen verdiepen in de emoties van de hoofdpersonages.

 

Algemene kennis

 Het boek doet een beroep op de maatschappelijke, psychologische en sociale kennis over homoseksualiteit, ziekte en dood. Voor een optimale plaatsing van het verhaal komt enige kennis over de jaren zeventig van pas. Zaken als de vrouwenrechten, de demonstraties van de Dolle Mina's en de muziek van Joni Mitchell worden genoemd. Een uitdaging voor lezers-N4 om daar eens goed naar te kijken.

 

Specifieke culturele en literaire kennis

 Deze is niet nodig.

Vertrouwd met literaire stijl

Vocabulaire

 Het taalgebruik is eenvoudig en zeer geschikt voor lezers op N4. Wellicht voor de N4-lezer te weinig uitdagend.

 

Zinsconstructies

 Veel korte zinnen. Veel dialogen. Levert geen problemen op.

 

Stijl

 De heldere en eenvoudige taal in het boek zal de N2-lezer aanspreken. De N4-lezer zal zich hierdoor juist minder uitgedaagd voelen.

Vertrouwd met literaire personages

Karakters

 Het hoofdpersonage Luuk maakt na het overlijden van zijn broertje een ontwikkeling door. Marius maakt in zijn dagboekfragmenten ook een ontwikkeling door. Deze ontwikkelingen zijn goed te bevatten.

 

Aantal karakters

 Het aantal personages is zeer beperkt. De lezer leert Luuk en Marius beter kennen. De ouders van de broers blijven meer op de achtergrond. Het rouwproces van de moeder wordt beschreven omdat het functioneel is in relatie tot het bewustwordingsproces van Luuk.

 

Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters

 Voor de N2-lezer zou de veranderende verhouding van Luuk tot Marius een complicerende factor kunnen zijn. Hoe meer inzicht Luuk in het gevoelsleven van Marius krijgt, hoe meer begrip hij krijgt voor zijn broertje. Ook de verhouding van het hoofdpersonage tot zichzelf verandert sterk door het lezen en schrijven in het dagboek van Marius. De N3-lezer beschikt over voldoende vaardigheden om hierop te kunnen reflecteren. De uitdaging voor de N4-lezer zal hier liggen in de meer kritische reflectie. Deze lezer zal door middel van argumenten zijn eigen mening over de gebeurtenissen kunnen leren formuleren.

Vertrouwdheid met literaire procedés

Spanning

 De spanning komt niet vanuit de actie. De dramatische, meeslepende verhaallijn ontstaat in het gevoelsleven van zowel Luuk als Marius. De N2-lezer zou kunnen struikelen over de afwezigheid van echte actie.
Een N3-lezer zou zich mogelijk vanuit zijn interesse in moeilijke vraagstukken (rouw, homoseksualiteit) beter kunnen verplaatsen in het verhaal dan de N2-lezer, die meer een eigen wereldbeeld wil herkennen in het verhaal.
De N4-lezer zal door middel van zijn empathisch inlevingsvermogen meer uitgedaagd worden de problematiek van de personages te willen analyseren en begrijpen.

 

Chronologie

 Er is sprake van twee ineengevlochten verhaallijnen die beide chronologisch verlopen, maar niet parallel lopen in de tijd. De verhaallijn van Luuk bevat zeer veel flashbacks naar de tijd waarin Marius zijn ervaringen in zijn dagboek opschrijft. Op den duur ontstaat er een post mortem dialoog. De N2-lezer zal de chronologie in het boek lastig kunnen vinden.

 

Verhaallijn(en)

 Er is een verhaallijn van Luuk na de dood van Marius en er is verhaallijn over Marius tijdens zijn ziekte. Deze verschillende verhaallijnen zullen de N3-lezer aanspreken. De N4-lezer zal de perspectiefwisselingen kunnen waarderen en zal kunnen reflecteren op de keuze van de schrijver voor deze opbouw.

 

Perspectief

 In de basis ligt het perspectief bij Luuk. Maar doordat Luuk in het dagboek van Marius schrijft en leest, krijgt de lezer ook informatie vanuit het perspectief van het ten tijde van schrijven nog levende broertje Marius.
De expliciete perspectiefwisselingen zijn wellicht minder geschikt voor de N2-lezer en juist geschikt voor de N3-lezer. De werking van de bijzondere verteltechniek zal de N4-lezer kunnen interesseren.

 

Betekenis

 De N2-lezers kunnen zich verdiepen in de problemen waarmee een leeftijdsgenootje kan worstelen. Het is voor hen een uitdaging om zich te verplaatsen in een ander wereldbeeld.
De onderwerpen rouw, dood en homoseksualiteit prikkelen de N3-lezer en zouden een aanleiding kunnen zijn voor een discussie met leeftijdgenoten.  
De verschillende manieren van omgang met homoseksualiteit, dood en rouw en de symboliek van Pangea kunnen voor de N4-lezer de behoefte aan het leggen van interne verbanden bevredigen. Dit geldt ook voor de koppeling van de ontwikkeling van de beide broers.

Relevante bronnen voor docenten

 

dbnl.org | Joke Linders, 'Je knelt, Maus, maar ik houd je aan. Over Gebr. van Ted van Lieshout'