Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Stefan Enter (1973) studeerde Nederlands en Keltische letterkunde en cultuur in Utrecht. Hij debuteerde in 1999 met de verhalenbundel Winterhanden. Na de romans Lichtjaren (2004) en Spel (2007) werd Grip (2011) beschouwd als zijn doorbraak. In 2015 volgde Compassie, dat evenals Grip lovend besproken werd.
Enter is een fijnzinnig stilist die in beknopte romans grote thema’s aansnijdt: vriendschap, liefde, dood, tijd, vergankelijkheid en de werking van herinnering. Recensenten zijn vaak enthousiast over zijn werk. Enter wordt nogal eens een ‘writer’s writer’ genoemd: iemand die vooral door collega-schrijvers en professionele lezers gewaardeerd wordt.

Inhoud

Let op: onderstaande tekst bevat details over de afloop van het verhaal.
Vier vroegere vrienden, drie mannen, één vrouw, zijn van plan om elkaar na twintig jaar weer eens te ontmoeten. De vier, Paul, Vincent, Martin en Lotte, hebben eind jaren tachtig op de Lofoten, een eilandengroep in Noord-Noorwegen, een bergwandeltocht gemaakt. Daarbij heeft zich een merkwaardig incident voorgedaan dat bepalend is geweest voor het verloop van hun leven tot nu toe. Paul en Vincent zijn ieder hun eigen weg gegaan. Vincent werkt als wetenschapper in Japan, Paul is een zondagskind en leeft een zorgeloos leven (hij komt uit een rijke familie); Martin is met Lotte getrouwd en zij zijn naar Wales verhuisd, waar Martin, de minst begaafde van de vier, hoogleraar is geworden. Twee decennia na de dramatische bergwandeltocht ontmoeten Paul en Vincent elkaar weer voor het eerst. Vanuit het hoofdstation in Brussel reizen ze samen naar Wales. De sfeer is nogal ongemakkelijk.
Achtereenvolgens komen Paul, Martin, Vincent en opnieuw Paul aan het woord. Hun vriendschap is broos en ongelijkwaardig. Als lezer leer je hun gedachten en ideeën kennen, maar vooral ook hun herinneringen aan de studietijd én wat zij zich nog herinneren van de bergtocht. Lotte blijft de geheimzinnige, eigengereide vrouw van wie je alleen via de anderen een beeld krijgt.
Gaandeweg het verhaal wordt duidelijker wat er is voorgevallen tijdens de bergwandeltocht en hoe dat de verhoudingen tussen de vier op scherp heeft gezet.
Eenmaal aangekomen in Wales lopen Paul, Vincent en Martin de laatste kilometers naar het huis van Lotte en Martin langs de steile kliffenkust. Tijdens die wandeling neemt de roekeloze Vincent, de beste klimmer, risico’s alsof hij nog twintig is. Hij dreigt van een klif te vallen.

Moeilijkheid

Grip is voor lezers van N4 en N5 goed te doen. Ook N3-lezers kunnen het boek aan, doordat het verhaal op zichzelf niet ingewikkeld is. De moeilijkheid van het boek zit in het wisselend perspectief, de verschillende tijdlagen, de stijl en het gefilosofeer.
Het verhaal wordt afwisselend door Paul, Martin en Vincent verteld in hij-perspectief.
Er zijn twee tijdlagen. In het nu reizen Paul en Vincent naar Wales. Ondertussen overdenkt degene die ‘aan het woord is’ allerlei zaken uit het heden en het verleden. De kern van de tweede tijdlaag, eind jaren tachtig, wordt gevormd door de reis naar Noorwegen en de bergtocht op de Lofoten.
De stijl van Enter kan voor de N3-lezer ook een barrière zijn. De beelden die de schrijver gebruikt zijn nu en dan erg uitvoerig. Voor N4- en zeker voor N5-lezers valt er echter van die stijl te genieten.
Enter doorspekt zijn roman met gefilosofeer over levensvragen of bijvoorbeeld over de werking van het geheugen en herinnering. Dat is niet altijd gemakkelijk te volgen.
Niettemin: Grip is een kundig geconstrueerde roman die vele fraaie puzzelstukjes biedt, maar die moeten uiteindelijk allemaal in elkaar passen om het grotere geheel goed te kunnen overzien. Enter gebruikt zijn woorden weloverwogen en sommige daarvan hebben een dubbele betekenis, zoals het woord dat de titel vormt. Voor N3-lezers kan dat alles lastig zijn.