Fries | niveau 2 | De fûgel

Fuort op de earste bledside komst al mei de heimsinnige grutte fûgel yn oanrekking. Sa no en dan komt er werom.

1. Mario en Enrico binne de earsten dy’t de fûgel sjogge. Nim fan de earste twa siden de beskriuwing fan de fûgel oer. Wat sizze Mario en Enrico as earste reaksje?
2. De fûgel komt dêrnei noch mar ien kear werom yn it doarp. Beskriuw wêr’t yn it ferhaal dat is en wat der dan krekt bart (20-30 wurden).
3. Wat is de aksje dy’t de mannen fan it doarp - Alfredo, Enrico, Frederico, Rino, Luigi en Marco – ûndernimme as de poppe fan Allesandra meinaam is?
4. Nim op dyn mobyl in floch op en doch ferslach fan wat der bart yn it ferhaal oant dan ta.

Allesandra is in bûtensteander yn it doarpke. Se is in frou-allinne. Se wurdt aardich berabbe, der wurdt dus in soad oer har praten.

1. Doch as bist in ynwenner fan it doarp en nim op dyn mobyl in audio op mei wat der oer har sein wurdt yn haadstik 7 en begjin dy mei: “Hast it al heard?...” (1-2 minuten).
2. Foardat oppasfamke Valeria it yn de rekken hat, nimt de fûgel de poppe fan Alessandra mei, heech de loft yn. Hoe reagearret Alessandra yn haadstik 8? Hoe reagearje de manlju en froulju út it doarp rjochting Alessandra?
3. Wat fynst fan de reaksje fan Alessandra, dus foar in mem dy’t har bern op dizze manier kwytrekket? Skriuw it petear út dat Alessandra en Elena neffens dy hân hawwe yn haadstik 8, sadat it hielendal past yn de ferhaalline. Brûk 150 wurden.

Besprek fan Elske Schotanus, De fûgel. Yn: De fûgel, Trinus Riemersma – Elske Schotanus

Besjoch dit filmke op YouTube: Meisje (8) gegrepen door mega-arend - YouTube.

1. Komt it neffens dy faker foar dat grutte fûgels bern oanfalle of meinimme? Kenst in ferhaal of in film dêr’t dat ek bart? As dat sa is, neam dan in foarbyld.
2. It ferhaal fan De fûgel begjint spannend op de earste bledsiden. Wat wurdst gewaar oer de fûgel yn haadstik 1 fan it boek? Beskriuw yn dyn eigen wurden de fûgel yn 25 wurden neffens de ynformaasje yn haadstik 1.
3. Dêrnei ferskynt de fûgel noch mar ien kear yn it doarp. Wannear is dat? Hoe wurdt de fûgel dan beskreaun?
4. Hoe meitsje de minsken yn it doarp inoar bang foar de fûgel? Lis dyn antwurd út mei twa foarbylden út it ferhaal.
5. Pak no dyn útwurking fan fraach 2 derby, dus de beskriuwing fan de reuzefûgel yn 25 wurden. Meitsje no de beskriuwing fan it ferhaal folle spannender troch dyn eigen fragmint út te wreidzjen en fan 25 nei 75-100 wurden te bringen.
Under it kopke (literêre) teory hjirûnder kinst ynspiraasje fine hoe’t dat kinne soe.
6. Eventueel kinst oare learlingen dyn útwurking foarlêze en fan kommentaar foarsjen.

Spanning

In wichtige reden om troch te lêzen yn in boek is datst benijd bist nei de ôfrin. In avontuereroman is faak spannend, omdatst witte wolst hoe’t de held him út lestige sitewaasjes rêdt en in leafdesroman is spannend, omdatst witte wolst oft se inoar krije. Foar elk soart ferhaal is spanning dus wer wat oars.

Der binne ferskate techniken om spanning yn in ferhaal te bringen:

• Op in spannend momint ophâlde en oerstappe op in oare ferhaalline;
• De ûntknoping útstelle;
• De lêzer mear ynformaasje jaan as it personaazje;
• De lêzer op de ferkearde foet sette;
• Op it toppunt fan de spanning alle ferhaallinen byinoar komme litte (‘klimaks’).

Nei: Basisboek literatuer (2015)

Foar in lêzer fan in boek is it fan belang dat er him in foarstelling meitsje kin fan it plak dêr’t it ferhaal him ôfspilet. De lêzer moat rûke, fiele, hearre en priuwe wêr’t it ferhaal him ôfspilet. Lês de ynformaasje dy’tst oer lokaasje en romte fynst ûnder it kopke Literêre teory.

1. Hjir flak boppe steane de fiif sintugen neamd: sjen, rûke, fiele, hearre en priuwe. Nim de novelle De fûgel derby en neam foarbylden wêr’t de skriuwer ien fan de personaazjes sjen, rûke, fiele, hearre en priuwe lit (en dy as lêzer dus ek). Neam fiif sitewaasjes en de bledsidenûmers.
2. Trinus Riemersma makket yn De fûgel gjin ferliking tusken doarpen yn Toskane en yn Fryslân. Dochs is it wol dúdlik dat De fûgel likegoed yn Fryslân spylje kinnen hie.
Foar dizze opdracht setst elk Toskaansk foarbyld by 1 oer nei in sitewaasje yn Fryslân, dy’tst sels betinkst. Sa sjochst dat Toskaanske doarpen net folle oars binne as doarpen yn Fryslân.

Foarbyld:

3. Fryske boeken spylje har meastal ôf yn Fryslân. Betink in koart ferhaal of reportaazje foar Omrop Fryslân fan ûngefear 300 wurden dêr’tst it ferhaal fan De fûgel ferpleatst nei Fryslân. Meist in ferhaal skriuwe, in reportaazje of in opname meitsje.

Lokaasje/Romte

Lokaasje of romte is tige fan belang yn in ferhaal. It is in breed begryp en kin gean oer bygelyks in keamer, hûs, strjitte, doarp, stêd, lân of lânskip. Ast de romte yn in ferhaal beskriuwst, sjochst watfoar sfear der hinget en hoe’t it personaazje de romte belibbet. Dat seit ommers ek in soad oer himsels. De romte kin ek helpe om de beskriuwing fan in sitewaasje of hanneling krêft by te setten.

Skriuwer en dichter Henk van der Veer hat Trinus Riemersma goed kennen. Hy skriuwt syn bloch yn it Snekers:

‘In november 2005 krij ik yn novelle fan Trinus onder ogen met ut fersoek om hem te fertellen ‘oft dit ferhaal de muoite fan it útjaan wurdich is?’. In de brief skrieft Trinus: Hjirby de novelle De wrekingel. As titel fan it manuskript lees ik De wrekfûgel en as it boekje in 2006 ferskynt ut met as titel De fûgel.’

Dit deiboekfragmintsje lit sjen dat de novelle earst De wrekingel hiet, doe De wrekfûgel en dêrnei útkaam as De fûgel.

1. Watfoar fan dizze trije titels fynsto it bêste passen by dit boek? Jou fan elke titel in pluspunt en in minpunt.
2. Allesandra is in bûtensteander yn it doarp. Se komt en se giet. Se liket dêryn ek wol wat op de fûgel. Wêryn liket se noch mear op de fûgel? 
3. Wat fynsto fan De fûgel en hoefolle stjerren krijt De fûgel fan dy? Lis dyn antwurd út.

Deiboek 16 maart 2011. Henk van der Veer

It doarp as gehiel bestiet út yndividuele ynwenners. Riemersma skriuwt: ‘In doarp hat in stikmannich rollen dy’t troch persoanen spile wurde moatte, lykas de swetshals, de dogeneat, de stille, it knypkoekje, de stinder. Foar froulju binne der it nijsblêd, de rabbelskûte, de gleone, it fiiske, it flittergat, de hittepetit.’ (s. 39).

1. Meitsje in tabel mei 12 rigels en trije kolommen. Skriuw yn de earste kolom de alve wurden dy’t kursyf hjirboppe stean ûnderinoar. Sykje op taalweb.frl de betsjutting op en skriuw dy derachter yn kolom 2.
2. Yn kolom 3 skriuwst de namme fan de persoan dy’t yn De fûgel dy rol hat. Net oan elke rol is in personaazje te keppeljen.

3. Komme by dy yn it doarp ek minsken foar dy’t sa bekend steane? Betink trije foarbylden, mar dy hoechst net op te skriuwen.
4. By it wurkjen mei fêste en stereotype rollen yn it doarp soarget Riemersma der yn De fûgel foar dat net de losse personaazjes, mar it doarp as ien gehiel (mienskip) hast ien grut personaazje liket.

Dat is bygelyks te sjen by de begraffenistsjinst fan Luigi as de kapelaan sprekt (haadstik 9): ‘Wat wol dy fint te lekskoaien!’ klonk it ynienen. Der waard lake en in oarenien foel de sprekker by: ‘Lit him syn bek hâlde!’ […] ‘Bliuw mei dyn smoarge bek fan Luigi ôf!’.

Beskriuw yn 5-10 rigels de begraffenis fan Luigi.

5. Witst út dyn eigen libben ek foarbylden fan doarps- of stedsbewenners dy’t grutsk binne op har doarp of stêd en gjin krityk fan bûtensteanders ferneare kinne? Lis dyn antwurd út yn 5 rigels.
6. Bepraat dyn antwurden mei oare learlingen. Sjoch oft jim beide typyske doarpsbewenners (opdracht 2) kenne yn jim doarp en beneam wêr’t dyn doarps- of stêdsgenoaten as doarp/stêd meiinoar grutsk op binne.