Fries | niveau 3 | De koma-korrektor

Lês side 60-63 oer de hutkoffer dy’t Siemen meinaam nei wat doe Nederlânsk Ynje neamd waard en no Yndoneezje. Elke kist wie oars, mei de eigen namme fan de soldaat derop en syn nûmer. Sjoch foar foto’s: http://www.berghapedia.nl/index.php/Scheepskisten

1. Siemen mient dat de hutkoffer is foar grutte en swiere dingen dy’t net alle dagen nedich binne.
Wat hat neffens de roman op de hinnereis grif yn de koffer sitten?

Krús oan wat neffens de roman yn de hutkoffer sitten hat en neam de bledside dêr’t dat neamd wurdt:

O Unifoarm foar in waarm klimaat          Bledside:
O Unifoarm foar de kjeld
O Swiere rinskuon (kistjes)
O Slûpskuon
O Lêsboek
O Foto’s
O Kamera
O Sigaretten
O Skriuwark (brievepapier, pinne)
O Bûslampe

2. Wat soesto meinimme atsto yn Siemen syn skuon stien hiest en do soest foar langere tiid nei it bûtenlân ta? Neam ien ding dat net yn boppesteande list stiet.

3. Betty jout oan dat Ynjegongers nei ôfrin fan har soldatetiid hutkoffers werom nei Nederlân stjoerden. Dêr sieten dan faak sûveniers yn, lykas kofje, tee en krûden, miskien postsegels. Sy hat de kiste fan har heit letter yn gebrûk naam as bysettaffeltsje, mar doe siet der al neat mear yn. Betty en dy hawwe kontakt mei de famylje Meulman. Dy hiene wol mear guod út Ynje yn ‘e hûs. Lês dêrfoar s. 129-132.

Beäntwurdzje de folgjende fragen:
Wat hiene sy neffens de roman oan Ynjesûveniers yn de hûs?
Wat foar Yndyske gewoanten hiene se?
Hoe falt te ferklearjen dat famylje Meulman wol in soad Yndysk guod yn ‘e hûs hie en ek fêsthâlde oan Yndyske gewoanten?

Broer Benno skriuwt mails fanút Yndoneezje. Hy beslút syn mails oan Betty hieltiten mei ‘Dit is wat ik sjoen ha’ (realiteit) en ‘Dit is wat ik net sjoen ha’ (klisjee).
Sykje by trije mails fan Benno in tapaslike foto dy’t it klisjeebyld fan Yndoneezje befestiget en sykje in foto fan it werklike Yndoneezje.
Jou by elke mail in koarte ferantwurding en lis út wêrom’tst fynst dat de beide foto’s goed by de tekst passe en wat it ferskil is tusken realiteit en klisjee.
Doch dat mei trije mails fan Benno. Do sikest dus seis foto’s en joust trije kear in koarte skriftlike útlis. Skriuw oan de ein in pear rigels oer ferskil en oerienkomsten tusken klisjee en werklikheid wat it Yndoneezjebyld oangiet.

1. Op side 10 fan de roman lêst wa’t it ferhaal fertelle. Wa binne dy fjouwer fertellers?

2. Neam by elke ferteller fan side 10 in tekstfragmint dêr’tst út ôfliede kinst dat dat personaazje bedoeld is. Neam ek de bledsidenûmers derby.

3. Wat foar ynformaasje jout elke ferteller? Mei oare wurden: typearje de ynformaasje dy’t elk fan de fjouwer fertellers jout.

4. Op bledside 8 sjochst in tal korreksjetekens dêr’t korrektoaren by kranten gebrûk fan meitsje. Wat hat Betty mei korreksjetekens? Watfoar korreksjetekens komme werom yn de roman en wat is harren funksje yn de tekst?

5. Lis út wat de korreksjetekens mei de titel fan it boek te krijen hawwe.

Yn de roman nimt Siemen in oantal kearen in beslút:

• Om nei Ynje ta te gean om de lângenoaten dêr te befrijen (s. 50-51)
• Om it befel fan syn meardere Kamp te wegerjen (s. 139-140, 207-208)
• Om syn maat Willy net te rêden (s. 187-188, 224-225, s. 236-237)
• Om de gouden ring dy’t er fynt yn de finzenistún te hâlden (s. 192-103)

Beneam per beslút oftsto itselde dien hiest as Siemen. Doch dat yn in pear sinnen.
Lis de fjouwer kwestjes ek foar oan in klasgenoat en freegje wat dy yn Siemen syn plak dien hie.

Stadichoan nimt Betty yn dit ferhaal in beslút oer it al of net trochsetten fan har baan. Hoe tinkt se oer har wurk? Beneam in tal sitewaasjes dy’t bydrage ta har beslút en jou de bledsiden oan. Watfoar arguminten jouwe by har de trochslach foar har beslút (3)? Wurkje dizze opdracht út yn 10-20 rigels.

De auteursyntinsje is de manier wêrop’t de skriuwer fertelt hoe’t in boek bedoeld is. Lês hjirfoar ek de literêre teory hjirûnder. Betty besiket om op basis fan ynformaasje dy’t se garret oer it Ynjeferline fan har heit syn ferhaal kompleet te meitsjen:

‘Wêr yn de goedichheid bin ik, binne wy mei dwaande. Ik sykje minsken op, belje by har oan of belje har op, stel fragen dy’t har hiele libben oer ‘e kop helje, skriuw alles op yn in oantekenboekje, knik noch wat, sis ja en amen, fersis dat ik nochris weromkomme sil of nochris belje sil, ek as ik al wit dat dat net wier is, ek as ik sjoch of hear dat se iensum binne, dan gean ik hastich op hûs oan, tikje alles oer op myn laptop, skrabje tekst byinoar as it rôversguod, ferhalen, fragminten, wurde, ik tel de wurden, want ik stel my foar dat hoe mear wurden ik haw, hoe tichter ik by de wierheid kom. As dat gjin waansin is… ‘ (s. 229).

Ta wat foar konklúzje komt Betty oan ‘e ein fan har syktocht nei de wierheid oer har heit? Ferantwurdzje dyn antwurd op dy fraach troch bewizen yn de tekst. Kinst in link lizze mei de skeanprinte tekst op side 7?

Wa fertelt eins dit ferhaal? Is it de man ûnder it wite lekken, mei it stal fan in berketwiichje en it hert fan in hinde? Is it de man mei it fiskeach om de nekke, dy’t sjocht wat in oar net sjocht, dy’t ….

Wat wie de yntinsje fan Betty har broer Benno om nei Yndoneezje ôf te reizjgen? Wat is syn konklúzje oan de ein fan syn reis? Neam sinnen út de tekst om dyn antwurd krêft by te setten.

Wat is de wearde fan in rekonstruksje fan de wierheid, lykas dy fan Betty? Mei oare wurden: wat sjit Betty mei dit ferhaal op as it dochs noait de komplete wierheid fertelt? Wurkje de antwurden op boppesteande fragen út op papier.

Auteursyntinsje: https://nl.wikipedia.org/wiki/Auteursintentie

Betty skriuwt op side 177: ‘Eins wie it oeral itselde: yn Yndoneezje, yn Noard-Korea, yn Libanon, yn Irak, yn Afganistan, en gean sa mar troch: de gewoane soldaat waard oer it algemien ûnder … net-optimale omstannichheden de rotsoai ynstjoerd, en as it ferkeard gie of op syn minst net hielendal nei ’t sin, dan waarden sy mei de nekke oansjoen. Net de hege militêren, en al hielendal net polityk ferantwurdliken, dy’t harrren om te begjinnen dy rotsoai ynstjoerd hienen.’

1. Sykje in trijetal tekstuele bewizen/foarbylden yn de roman foar dizze bewearing fan Betty. Neam de bledsidenûmers.

2. Undersykje by twa fan de boppesteande brânhurden oft de omstannichheden foar de soldaten min wiene en oft soldaten achterôf mei de nekke oansjoen binne. Beantwurdzje ek hoe’t oare minsken letter tsjin de oarloch yn twa fan dizze gebieten oanseagen. Kinst dêr ynternet by brûke en neam dyn boarnen.

Lês dizze taspraak fan Mark Rutte by de jierlikse Ynjebetinking yn 2020.

1. Mark Rutte neamt dat Yndoneezje yn syn bernejierren noait fier fuort wie. Watfoar foarbylden neamt er by dy útspraak?

Sjochst dizze foarbylden ek yn it ferhaal fan Betty werom? Neam by elk foarbyld fan Rutte in foarbyld út de roman.

2. Rutte hellet de Nederlânske skriuwster Marion Bloem oan as dy seit: ‘Onze ouders zwegen en legden hun verleden in hutkoffers op zolder.’ Wat seit Betty oer dizze ‘swijende’ generaasje? Neam fiif foarbylden út de roman.

3. Wurdt by dy thús oeral iepen oer praten of kinst dy oer bepaalde ûnderwerpen better stilhâlde? Wat foar ûnderwerpen binne dat? Wêrom binne dy ûnderwerpen net besprekber? Neam as dat kin foarbylden fan sokke ûnderwerpen en skriuw se op.