Fries | niveau 3 | Wolken en stjerren

De titel fan in boek ferwiist nei de ynhâld fan it boek. Eins is it in hiele koarte gearfetting. De titel moat nijsgjirrich wêze en de oandacht fêstigje op it boek.
By guon wurken wurdt de (meastal koartere) titel oanfolle mei in (meastal langere en mear omskriuwende) ûndertitel. 

1. Wat is de titel fan it boek?
2. Wat is de ûndertitel fan it boek?
3. Kinst betinke wêr’t de titel nei ferwiist? Lis dyn antwurd út.
4. Lis de earste twa wurden fan de ûndertitel út.
5. As sjenre stiet it boek oanjûn as histoaryske roman, dus oars as yn de ûndertitel. Lis de beide begripen út. Wat is it ferskil tusken beide?
6. Wat fynsto de bêste omskriuwing en wêrom?
7. Binne der no ek noch minsken as Eise Eisinga, modernisearders dêr’t men bang foar is? Neam in namme en it fakgebiet fan dyjinge en wêrom’t it minsken bang makket.

Hjirboppe sjochst it omslach, de foar- en achterkant fan Wolken en stjerren. Sjoch hjirûnder by downloads foar bettere ferzjes.
 
1. Lis de foarkant fan it omslach fan Wolken en stjerren út.
a. Ferwiis by de titel nei de ynhâld fan it boek.
b. Wat jout de ûndertitel foar ekstra ynformaasje?
c. Wat fynst fan de ôfmjitting fan de ôfbylding? Lis dyn antwurd út.
d. Wat seit de ôfbylding dy? Lis dyn antwurd út en lis ek it ferbân mei it ferhaal.

2. Nûget neffens dy de foarkant fan it omslach learlingen út om it boek te lêzen? Lis dyn antwurd út.

3. Op de achterkant fan it omslach fan Wolken en stjerren steane skriuwer, titel en koarte ynhâld.
a. Wat fynst fan de beskriuwing fan de ynhâld op de achterkant? Komt dy oerien mei de ynhâld fan it boek. Lis dyn antwurd yn 30 wurden út.
b. Wat fynst fan it lettertype en de lettergrutte fan beskriuwing? Lis dyn antwurd út.
c. Watfoar lettertype en -grutte fynsto it noflikst om te lêzen? Wêrom?
d. Watfoar lettertype en -grutte brûksto sels it leafst? Hast dêr in reden foar?

4. Meitsje in nije foarkant fan it omslach, en doch dat sa:
a. Betink in nije titel, passend by de ynhâld fan it boek.
b. Set de namme fan de skriuwer der op.
c. Meitsje in ôfbylding yn kleur (tekening, kollaazje of sa) oer de hiele foarkant en basearje dy op de ynhâld fan de roman

1. Sykje út wat it ferskil is tusken fiksje en non-fiksje. Dit kinst dwaan op de site:
https://fy.wikipedia.org/wiki/Fiksje
https://fy.wikipedia.org/wiki/Non-fiksje of troch de tekst ûnderoan te lêzen.

Skriuw de trije belangrykste ferskillen op yn de kolom hjirûnder:

2. Is Wolken en stjerren fiksje of non-fiksje? Beskriuw wêrom'tst dat tinkst yn op syn minst 80 wurden op.
3. It sjenre hyt ek wolris 'faction'. Lis dat begryp út en neam trije titels fan faksjeboeken. Dat meie ek Nederlânske boeken wêze.
4. It boek is basearre op libben en wurk fan Eise Eisinga. Sjoch foar in koart oersjoch fan him: de Fryske Kanon of de Nederlânske. De linkjes steane ûnder de opdracht.
5. Hokker trije eleminten út it boek binne echt bard? Beskriuw twa yn op syn minst 30 wurden per elemint en neam it sidenûmer.
6. Beskriuw ek twa eleminten dêr'tst seker fan wist dat it fiksje is yn it boek. Beskriuw dy eleminten ek yn op syn minst 30 wurden per elemint en neam it sidenûmer.
7. Neam trije persoanen yn it boek bûten Eise Eisinga dy’t echt bestien ha.
8. Neam trije persoanen dy’t neffens dy fiktyf binne. Jou yn ien sin fan elk oan wêrom'tst tinkst. Wêrom hat de skriuwer se opfierd yn it ferhaal?

Feit en fiksje

In ferhaal is ‘fiksje’ as it foar in part ûntstien is út de fantasy fan de skriuwer. Wat de skriuwer fertelt hoecht net mei de realiteit yn oerienstimming te wêzen. It giet derom dat de lêzer it oannimlik fynt. In skriuwer kin yn syn ferhaal hiel wat feitlike eleminten opnimme, mar as er it ferhaal presintearret as fiksje bliuwt it in produkt fan syn fantasy. Romans binne bygelyks teksten dy’t in fiksjoneel karakter ha, ek as se hiel realistysk binne. De lêzer kin net sizze dat in roman ‘net wier’ is, mar allinne mar dat de roman ‘net oertsjûget’. 
Tsjinoer fiksje stiet ‘non-fiksje’. Yn non-fiksjonele teksten hat de skriuwer de bedoeling om him te hâlden oan de realiteit. Yn sa’n gefal kin de lêzer wol sizze dat de tekst neffens him wier of niet wier is.

Wikipedy: fiksje
Wikipedy: non-fiksje
11&30.nu
entoen.nl
Ensie: faction

Wolken en stjerren bestiet út twa dielen.

1. Op watfoar side einiget diel 1 en wêr begjint diel 2?
2. Beskriuw yn it koart de ynhâld fan diel 1.
3. Beskriuw yn it koart de ynhâld fan diel 2.
3. Wat fynsto it moaiste diel fan it boek en lis yn 25 wurden út wêrom'tst dat fynst.
4. Stel, in learling is ynteressearre yn Eise Eisinga as bouwer fan it planetarium en wol eins allinne dat diel lêze. Meitsje fan diel 1 in selsstannich boek troch in passend ein te skriuwen. Do meist dêrfoar oan ‘e ein in (part) fan it ferhaal fan it ferstjerren fan de heit fan Eise Eisinga ferfalle litte. Yn it plak dêrfan makkest troch it skriuwen fan ien side in passend ein oan it boek.
Meist ek oan 'e ein fan diel 2 ien side taheakje sadat it foar in boek in passend ein wurdt.

1. Wat fynst fan it boek Wolken en stjerren? Jou dyn miening wer yn in ferslach fan 150 wurden.
2. Underoan stiet in site mei de Leeuwarder Courant fan 4/11/1994 mei op side 24 in resinsje fan Wolken en stjerren troch Jelle Krol. Lês dy.
3. Hoe wurdt yn de resinsje de titel fan it boek útlein? Wat tochtsto by de titel? Bisto it mei de útlis fan Jelle Krol iens? Lis dyn antwurd út.
4. Skriuw fan de resinsje de plus- en de minpunten op dy’t oer it boek jûn wurde.
5. Is dyn miening oer it boek feroare nei it lêzen fan de resinsje? Motivearje dyn antwurd.

Leeuwarder Courant 04-11-1994

1. Eise Eisinga en syn komôf.
a. Wat wie it fak fan Eise syn heit en himsels?
b. Wêr hearde hy thús yn de maatskippij fan doe? Kinst yn dyn skiednisboek de lagen yn de 18de iuw opsykje as help.
c. Wêr beheinde Eise Eisinga syn komôf him yn?

2 Eise Eisinga en de Frjentsjer universiteit.
De universiteit hie fjouwer fakulteiten: Godgeleardens, Rjochten, Medisinen en Frije keunsten: filosofy, talen en wiskunde.
a. Oan watfoar fakulteit studearre Eise Eisinga, yn watfoar fak en op watfoar wize?
b. Sil it foar Eise Eisinga in foardiel west hawwe dat er tichte by en letter yn Frjentsjer wenne? Lis dyn antwurd út.
c. Op watfoar wize hie Eise Eisinga profyt fan syn studearjen?

3. Eise Eisinga en de eangst foar it fergean fan de wrâld yn 1774.
Lês de tekst:
Doe't op 8 maaie 1774 Merkurius, Fenus, Mars, Jupiter en de moanne gearkamen, skreau de Ljouwerter Krante oer in boekje dat foarsei dat dy gearstân de ein fan de wrâld wêze soe. Dêr ûntstie grutte panyk, te mear omdat de skriuwer fan it boekje in dominy wie.

a. Watfoar byld fan it hielal hienen de measte minsken doe en wêr wie dat op basearre?
b. Hoe koe it dat Eise Eisinga dy’t wol religieus wie net leaude yn it fergean fan de wrâld?
c. Hoe tocht hy neffens it boek oer de eangst fan de minsken en wat die er dêr oan?

4. Eise Eisinga en de Ferljochting.
Lês de tekst:
It wichtichste prinsipe fan de Ferljochting wie de opfetting dat de wierheid oer guon saken fûn wurde koe mei help fan de ratio (de rede, it ferstân), yn stee fan wat bygelyks de tsjerklike gesachhawwers sûnder mis foar wier oannommen. In foarbyld hjirfan wie Isaäc Newton dy't sei dat yn it hielal wetten jilde dy't troch de minske ûntdekt wurde koene.

a. Wêrom sille benammen de ienfâldige minsken de tsjerklike gesachdragers leaud ha?
b. Eise Eisinga leaude yn de opfetting fan de Ferljochting. Meitsje dat dúdlik mei in stikje út it boek; jou it sidenûmer.

5. Patriotten
Lês de tekst:
Patriotten wienen de gearwurkjende, antysteedhâlderlike reginten yn 1785. Trochdat de prins him fan de herfoarmingen ôfkeard hie, stienen de Patriotten no foar him oer, wêrtroch't sy de steun fan it legere folk misten. Yn 1787 waard it gesach fan de steedhâlder hersteld mei help fan de Prusen. In soad Patriotten flechten: de measten nei Frankryk.

a. Wêrom keas it legere folk net de kant fan de Patriotten mar dy fan de prins?
b. Is it logysk ast sjochst nei de ûntwikkeling fan Eise Eisinga dat hy de kar makket foar de Patriotten? Lis dyn antwurd út.
c. Yn Wolken en stjerren diel 2 wurdt by Eise Eisinga syn flecht útlein hoe’t it  safier kommen is. Jou dat yn tsien sinnen wer.

6. De Frânske tiid yn Nederlân
Lês de tekst:
De Frânske tiid yn Nederlân is in perioade yn de skiednis fan Nederlân fan 1795 oant 1813. Fan 1795 oant 1810 wie Nederlân beset troch de Frânsen. De lêste fjouwer jier dêrfan as Keninkryk Hollân ûnder Lodewijk Napoleon. Fan 1810 oant 1813 makke Nederlân diel út fan it Frânske Keizerryk ûnder Napoleon.

a. Meitsje in tiidline mei de jiertallen dy’t by Eise Eisinga neamd wurde yn Wolken en stjerren diel 2. Begjin mei 1787 en dêrnei de jiertallen dy’t falle yn de Frânske tiid yn Nederlân. Einigje mei 1821. 
b. Set by elk jiertal wat der mei Eise Eisinga barde en wat dat te krijen hie mei wat der yn de Frânske tiid barde.
c. Der wurdt wol ris sein hy of sy is in echt bern fan syn/har tiid. Is dat mei Eise Eisinga ek sa? Lis dyn antwurd út.