Fries | niveau 4 | Renger

Minsken sitte fol tsjinstridichheden. Dit boek bewiist dat, bygelyks as it giet om de ik yn it boek, oer wa’t sein wurdt ‘Ferlegen wie er boppedat, mar útbundich net minder’, mar ek as it giet om dy syn heit.

Hjirûnder sjochst fjouwer tsjinstellingen stean. Lis mei foarbylden út it boek út dat al dy tsjinstellingen werom te finen binne yn de heit. De earste is foardien.

1. sunich - royaal
De heit fan de haadpersoan is meastentiids hiel sunich, mar op guon mominten kin er just ûnferwachte royaal út ’e hoeke komme. Sa beskriuwt de ik-persoan dat syn heit op in gegeven stuit sûnder dúdlike oanlieding it hiele fuotbalteam op snobbersguod traktearret.

2. iepen – sletten

3. earm – ryk

4. rêstich – dryst

5. Betink no sels noch in oare tsjinstelling dy’tst yn de heit weromsjochst en lis dy út. 

De heit fan de haadpersoan seit faak dat in minske each ha moat foar ‘de gewoane saken fan it libben’. Sjoch bygelyks it fragmint hjirûnder.

Ut alle macht traapje ik, steand op de pedalen fan it foufytske. Op wei nei it stasjon skjirret it spatboerd oanienwei tsjin de achterbân. Us heit hat my al op it mankemint wiisd. Neffens him moat ik mear each ha foar de gewoane saken fan it libben, mar ik bin der noch net oan takaam. (s. 170)

1. Blykber falt it ûnderhâld fan in fyts ûnder de gewoane saken fan it libben. Wat soe de heit noch mear bedoele kinne mei ‘de gewoane saken fan it libben’, tinkst? Lis dyn antwurd út.

2. Wêr hâldt de heit fan de haadpersoan him yn it deistich libben mei dwaande? Binne dat gewoane saken fan it libben?

3. Wêr is de haadpersoan mei dwaande? Binne dat gewoane saken fan it libben?

4. Omke Mattheüs spilet in belangrike rol yn it boek. Skriuw op watst fan dy omke witst.

5. Hat omke Mattheüs genôch each foar de gewoane dingen yn it libben, tinkst? Lis út.

6. Wat is it grutste ferskil tusken de heit fan de haadpersoan en omke Mattheüs?

7. Sjoch ûndersteand fragmint.

Fierderop sjoch ik de auto fan myn broer al stean. Ik ha him frege om mei te gean, sadat in normaal petear ûntstean kin en it gjin krúsferhoar wurdt. Myn broer fûn it goed, hoewol’t er wol benijd wie wat myn doel wie mei it fraachpetear.
‘It is belangryk om wat fan it ferline te witten,’ sei ik.
‘Wêrom?’
Ik luts oan ’e skouders.
‘Gewoan,’ sei ik, ‘it is belangryk.’ (s. 247)

De haadpersoan leit net oan syn broer út wat er sa belangryk fynt oan it ferline. Dochs is it dúdlik dat er it echt fynt, want hy docht der muoite foar. Wat soe syn reden wêze kinne om it ferline op te tekenjen? Belûk ek de stúdzje fan de haadpersoan yn dyn antwurd.

1. Ast yn ien sin oan in klasgenoat fertelle moatst wêr’t dit boek oer giet, wat soest dan sizze?

Komt Renger foar yn dyn beskriuwing? Sa ja, beäntwurdzje fraach 2a. Sa nee, meitsje fraach 2b.

2a. Hie dit boek neffens dy ek sûnder Renger kind? Lis dyn antwurd út.
2b. Deselde klasgenoat wol witte wêrom’t it boek Renger hjit. Lis út wat Renger mei it ferhaal te meitsjen hat.

3. Skriuw alles op watst witst oer Renger. Meist ek yngean op watst fan him fynst. Is dyn miening oer him it hiele boek gelyk bleaun?

4. Lês ûnder boarnen it ynterview mei Nyk de Vries. Wat seit de skriuwer sels oer de rol fan Renger yn it boek?

Oud-Noardburgumer Nyk de Vries schrijft roman ‘Renger’, Actief, 6 jannewaris 2016

1. Der sitte twa ferhaallinen yn it boek. De iene spilet yn it no en de oare yn it ferline. De stikken oer it no hawwe in oar soart titel as de stikken oer it ferline. Blêdzje ris yn it boek om. Hoe begjinne de haadstikken út it ferline? En hoe begjinne de haadstikken oer it no?

2. Gean nei side 58. Dat is in haadstik dat yn it ferline spilet, watst dúdlik sjen kinst oan de tiid dy’t der boppe stiet: Juny 1980. Is it ferhaal yn de notiid of yn de doetiid skreaun?

3. Gean no nei side 71. Sitte we dêr yn it no of yn it ferline? Yn watfoar tiid is it stik skreaun, yn de notiid of yn de doetiid? Wat falt dy op ast it ferlikest mei dyn antwurd op fraach 2?

4. It boek is skreaun yn it ik-perspektyf. Wy witte net hoe’t de haadpersoan hjit, omdat er himsels allinnich mar oantsjut mei ‘ik’. Lês ûnder ‘literêre teory’ hjirûnder wat it ferskil is tusken in belibjend en in fertellend ik.

Lês dêrnei side 195 nochris oer. Hast dêr te meitsjen mei in belibjend of in fertellend ik? Is der fertellerskommintaar? Lis dyn antwurd út.

5. It fragmint datst foar fraach 4 lêzen hast stiet yn it haadstik oer it ferline. Sjochst itselde perspektyf yn de haadstikken dy’t yn it no spylje? Lis dyn antwurd út troch no ek wer in foarbyld oer te nimmen út it boek.

6. Watfoar ferhaal wol de skriuwer fan dit boek fertelle, tinkst? Hie dat ek ferteld wurde kind as it boek skreaun wie út it perspektyf fan de heit? Lis dyn antwurd út.

Der binne twa soarten ik-fertellers: fertellend ik en belibjend ik. It fertellend ik fertelt oer foarfallen dy’t plak hân ha yn it ferline. De foarfallen binne achter de rêch, dus de ferteller kin kommentaar ha op wat der bard is. De oare fariant is it belibjend ik. Dy hat it oerfoarfallen dy’t op dat stuit barre. Dêrom kin in belibjend ik gjin kommentaar jaan op syn eigen hanneljen. Tink derom dat de tiidwurdsfoarmen by in belibjend ik wol yn ’e doetiid stean kinne.

Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur. Grins, Uitgeverij Kleine Uil, 2009, side 104.

1. Lês hjirûnder by (literêre) teory wat in motto is yn de literatuer. Besjoch dêrnei it motto dat de skriuwer syn boek meijûn hat. It giet oer in ‘beautiful stranger’. Hoe hjit de frjemdling yn dit boek?

2. Neist it personaazje datst by fraach 1 neamd hast, is der noch in oar personaazje datst as beautiful stranger sjen kinst. Watfoar personaazje is dat? Lis dyn antwurd út.

3. Sykje it ferske ‘Beautiful Stranger’ fan Madonna op op youtube. Sjoch ris nei it jier fan ferskinen fan de fideo en it begjin derfan. Wat foar ferbannen sjochst mei it boek?

4. Sykje de hiele tekst fan Madonna op en sykje alle wurden dy’tst net kenst op, sadatst de hiele tekst snapst. De skriuwer hat mar in lyts stikje fan de tekst as motto brûkt, mar der binne noch mear stikken dy’tst yn ferbân bringe kinst mei de tekst. Doch dat foar de fragminten hjirûnder.

a.
To know you
is to love you
You’re everywhere I go
and everybody knows

b.
To love you
Is to be part of you

c.
I paid for you with my tears
And swallowed my pride

5. Lês it ynterview mei Nyk de Vries ûnder boarne [2]. Hy fertelt yn dat fraachpetear wêrom’t er it boek skreaun hat en hy giet ek yn op wa’t Renger is. Wat hy yn it ynterview fertelt is goede achtergrûnynformaasje by it beäntwurdzjen fan dizze lêste fraach fan opdracht N5/1: op wa slacht it motto yn it earste plak, tinkst? Lis dyn antwurd út. Ferwiis yn dyn antwurd nei de titel fan it boek en nei de antwurden fan De Vries yn it fraachpetear.

In motto is in stik(je) tekst dat foarôfgiet oan in literêre tekst. Meastentiids stiet it op de side nei it titelblêd, mar it kin ek boppe in haadstik stean. Faak is it in sitaat út in oare tekst dy’t fan tapassing is op itjinge dat dêrnei ferteld wurdt. Dêrom is it wichtich om in motto by de ynterpretaasje fan in tekst te belûken.

[1] Van Balen, Joosten en Peppelenbos. Basisboek literatuur, Grins 2009, side 100.
[2] Oud-Noardburgumer Nyk de Vries schrijft roman ‘Renger’, Actief, 6 jannewaris 2016

De haadpersoan hat der muoite mei om himsels kenne te litten troch oaren. Fan natuere is er sletten. Op side 317 seit er bygelyks tsjin himsels: ‘Ik moat mysels kenne litte.’ It komt ek op oare plakken yn it boek werom.

1. Kinst dy yntinke dat de haadpersoan it dreech fynt om himsels kenne te litten? Wêrom tinkst dat? Litsto dysels maklik kenne?

2. Lês no de resinsje by boarne [1]. Dêr stiet yn dat Nyk de Vries mei dit boek de ieren fan syn bestean bleatleit. Wat wurdt dêr mei bedoeld? 

3. Bist it mei de resinsinte iens dat de skriuwer himsels kenne lit mei dit boek? Lis dyn antwurd út.

4. Op it omkaft fan it boek stiet in sitaat út it sjueryrapport fan de Piter Jelles Priis. ‘In meislepende roman dy’tst yn ien sike útlêst.’ Hiesto it boek ek (by wize fan sprekken) yn ien sike út? Fûnst it meislepend? Beärgumintearje dyn antwurd.

5. Lês no de rest fan it sjueryrapport fan de Piter Jellespriis (boarne [2]). Helje trije sitaten út it rapport dêr’t de miening fan de sjuery út bliken docht en jou oan yn hoefier oftst it iens bist mei dy miening. Lis dyn reaksjes hieltyd út.

[1] Resinsje Lieke van den Krommenacker, ‘De mooiprater die zich liet kennen’
[2] Sjueryrapport Piter Jellespriis (sjoch by 2016)