Waar ik vroeger letterlijk naast de leerling zat om hen te begeleiden in dit zoekproces, kan ik ze daarin nu meer loslaten.
'De website leest voor mij'
José ten Berge werkt al zo’n 30 jaar in het onderwijs en gebruikt Lezen voor de lijst voor haar gevoel sinds het bestaat. ‘Helemaal precies weet ik dat niet meer, maar ik weet wel dat ik meteen enthousiast was,’ vertelt de docente Nederlands. We vroegen Ten Berge haar ervaringen met de didactische aanpak voor het literatuuronderwijs die Witte in 2008 ontwikkelde, met ons te delen.
Boekkeuze
‘Lezen voor de lijst biedt mij in de eerste plaats veel gemak,’ zegt Ten Berge. ‘Als docent kun je nu eenmaal niet alles lezen en je kunt ervan uitgaan dat de boeken die de redactie van Lezen voor de lijst selecteert van een bepaalde literaire of didactische waarde zijn. Als een leerling nu bij mij komt met een titel die ik niet ken, dan kijk ik altijd even of het op Lezenvoordelijst.nl staat. De website leest als het ware voor mij.’
Ten Berge ziet ook dat de website haar bovenbouwleerlingen op de Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert in Amsterdam veel zelfstandigheid en vertrouwen geeft in het kiezen van een geschikt boek. ‘Waar ik vroeger letterlijk naast de leerling zat om hen te begeleiden in dit zoekproces, kan ik ze daarin nu meer loslaten,’ legt ze uit. ‘De eerste lessen zit ik er nog met mijn neus bovenop. Dan laat ik ze zelf hun niveau bepalen en een leesautobiografie schrijven. Tegelijkertijd laat ik ze zien hoe ze op Lezenvoordelijst.nl een boek kunnen zoeken op hun eigen niveau, maar ook op een thema of genre dat hen aanspreekt.’
Omhoog lezen
Het valt Ten Berge op dat leerlingen zichzelf vaak wat hoog inschatten qua leesniveau. ‘Ze vinden het wel spannend om over onderwerpen buiten hun leefwereld te lezen en dan merk je dat ze in een te hoog niveau terechtkomen,’ vertelt de docente. ‘Als ze in Havo 4 op niveau 3 binnenkomen, dan zijn het al heel goede lezers. Niveau 2 is vaak realistischer. Ik probeer ze wel duidelijk te maken dat ze zichzelf “omhoog” kunnen lezen. Dat vind ik ook het prettige aan de didactische aanpak van Witte, dat ze zelf een beetje inzicht krijgen in hoe je jezelf als lezer kunt ontwikkelen en dat motiveert ook. In de vijfde klas vragen sommige Havoleerlingen: “Juf, kan ik niet gewoon naar niveau 5?” Sommigen kunnen dat, maar de meesten niet hoor. Dat is ook niet erg.’
Leerlingen kunnen bij Ten Berge na het maken van één verplicht leesverslag kiezen uit verschillende verwerkingsopdrachten ter voorbereiding op hun mondeling. ‘Het fijne van meer vrije, creatieve opdrachten, zoals je die bijvoorbeeld op Lezen voor de lijst vindt, is dat je zeker weet dat ze het boek gelezen hebben. Boekverslagen halen ze nog wel eens van internet. Bovendien vinden ze het vaak best leuk om bijvoorbeeld een brief naar de hoofdpersoon te schrijven of een gedicht, en komen ze op die manier wel degelijk tot een diepgaande analyse van het boek.’
Digitaal lezen
Met het excuus dat ze niet aan een geschikt boek konden komen, kunnen de leerlingen van Ten Berge ook niet meer mee aankomen sinds Lezen voor de lijst een aantal jaar geleden onderdeel is geworden van Jeugdbibliotheek.nl. ‘Ik zorg dat al mijn leerlingen lid zijn van de bibliotheek,’ vertelt ze. ‘Lezen voor de lijst-titels kun je via de online Bibliotheek heel makkelijk als e-book lenen en lezen. Zelf heb ik daar ook veel gebruik van gemaakt in Coronatijd. En waar de keuze eerst nog beperkt was, is het aantal titels de afgelopen jaren enorm gegroeid. Niemand kan ooit roepen: “Ik kon niet lezen, want ik had geen boek!” Laatst heb ik ontdekt dat veel titels ook als luisterboek beschikbaar zijn en er zelfs zoiets als Karaokelezen bestaat. Dat belooft wat voor dyslecten: voorgelezen worden en zelf meelezen. Dat sleept ze gewoon door die boeken heen!’